همه کسانیکه باقرآن بنوعی سروکاردارند می دانند که معانی قرآن بسیارگسترده است وازظرفیت بالائی برخورداراست.

خیلی ازمحققین قرآنی تلاش کرده اند که قرآن راتفسیروتبیین کنند.

دراین میان گرایشات ونحله های مختلفی نیز بوجود آمده است که بعضی ازاین گرایشات خودرابه قرآن نزدیک کرده اند وبعضی خودرادورکرده اند.

اما آن چیزیکه هرمفسری باآن روبرومی شودعجزوناتوانی ازتفسیرگسترده قرآن است . برای بعضی ازمفسرین چندسالی طول می کشد که به این معنا دسترسی پیداکند.

دنیای معاصردنیائی است که ادعا درآن کافی نیست بلکه باید دنبال ثبوت آن نیزرفت.

یکی ازمطالبی که هم پیشوایان دینی ما گفته اند وهم علمای اسلامی بر آن تاکید ورزیدند ؛ تفسیرپایان ناپذیری قرآن است و گستردگی معنای آن و دارای بطون بودن قرآن ؛ ولکن این معنائی است که تاحدودی به اثبات رسیده است ولکن درزمان معاصرنیازبه فعالیت جدی دارد.

اما بعنوان مقدمه دواثررادراینجا نام می بریم :

1- یکی ازکتابهائی که درباره قرآن نوشته شده است فرهنگ موضوعی قرآن است ؛

فرهنگ موضوعی قرآن مجید نوشته (کامران فانی؛ بهاالدین خرمشاهی) است . این فرهنگ نامه، فرهنگ لغات قرآن همراه با شرح و بسط معانی آنها نیست ؛ بلکه در واقع کشف المطالب الفبایی یا فهرست موضوعی قرآن می‌باشد که مانند اغلب فرهنگ‌های لغت به روش الفبایی (ابجدی) تنظیم یافته‌است. این فهرست به عربی است و این امر مهم و ناگزیر بوده‌است زیرا اگر قرار بود فارسی باشد دیگر امکان آوردن عین اصطلاحات و تعبیرات قرآن وجود نداشت؛ حال آنکه این امر اهمیت فراوان دارد. سابقه فهرست‌های موضوعی این فهرستها که با نام‌های تفصیل الآیات، طبقات الآیات، کشف المطالب و... شناخته می‌شوند از گذشته تاکنون دارای اهمیت زیادی بودند. تفصیل الآیات ژول لابوم (مستشرق فرانسوی) نخستین فهرست موضوعی قرآن است که در سال ۱۸۷۷ میلادی منتشر شد. از دیگر فرهنگ‌های موضوعی مهم منتشر شده می‌توان تفصیل آیات القرآن کریم از محمد فوأد عبدالباقی ؛ کشف المطالب اعتمادالسلطنه (ترجمه فارسی فرهنگ ژول لابوم)؛ فهرست المطالب دکتر محمود رامیار نام برد.

در این فرهنگ از روش‌های جدید علم کتابداری استفاده شده‌است بر این اساس که به جای اینکه موضوعات ذهنی و از قبل تعیین شوند و کلمات قرآن درزیر آن آورده شود خود قرآن را آیه به آیه فهرست کرده‌است ؛ یا به تعبیر دیگر به آیه آیه قرآن موضوع داده شده‌است و تقطیع موضوعی انجام شده‌است ودر اکثر موارد از لفظ قرآنی استفاده شده‌است. بر این اساس فرهنگ موضوعی حاضر، در حدود هفت هزار موضوع یا مدخل اصلی همراه با توابعش که در زیر هر موضوع آمده، و سه هزار مدخل ارجاعی (اعم از اصلی و کمکی) را در بردارد و به جرأت می‌توان گفت که موضوعاتی که در قرآن آمده‌است دیگر محدود به تعدادی خاص مانند فهرست‌های قبلی نیست.

2- ازدیگرکتابهائی که درباره موضوعات قرآن نوشته شده است فرهنگ قرآن است.

کتاب فرهنگ قرآن مُعجم معنایی معارف و مفاهیم قرآن کریم است که به شیوه‌‌ای نو و به صورت الفبایی-موضوعی سامان یافته است. این کتاب حاوی هزاران موضوع قرآنی است که در بیش از 30 جلد تدوین می‌شود. این مجموعه که بزرگ‌ترین فرهنگ مفهومی موضوعات قرآنی است، علاوه بر نقش اطلاع‌رسانی در زمینه معارف قرآن، خود نوعی تفسیر موضوعی به شمار می‌آید. این معجم معنایی، یکی از بزرگترین و جامع‌ترین معاجم تدوین شده تاکنون می‌باشد.

نخستین هدف این اثر، گردآوری همه اطلاعات قرآنی براساس مفاهیم، و در نهایت طبقه‌بندی آنها برای استفاده آسان و سریع خواننده است. در این شیوه، آیات قرآن بر اساس معنا و محتوای آن‌ها، فیش‌برداری و نمایه‌سازی شده است، و سپس زیر عناوین و موضوعات کلی و یا نسبتاً کلی قرار گرفته است.

ایده‌ی اولیه این اثر توسط اکبر هاشمی رفسنجانی پیش از انقلاب اسلامی ایران مطرح شده است، و در نهایت توسط واحد «مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم» کار پژوهشی آن انجام یافته، و منتشر گشته است. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، در آغاز فعّالیت خود برای تکمیل برداشت‌های تفسیری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی کار تدوین تفسیر راهنما را با روشی نو آغاز کرد که در 22 جلد انجام شد. در این تفسیر، بیش از ۶۰ هزار فیش و برداشت از قرآن بر اساس ترتیب آیات، گرد آمده است که همه دارای نمایه بوده، از فهرست موضوعی جامعی برخوردار است.

در مرحله بعد، به منظور راه‌یابی آسان به موضوعات و مفاهیم قرآنی، این فیش‌های با افزودن اطلاعات تکمیلی در پژوهش جدید، بر پایه نظام الفبایی طبقه‌بندی شد و با نام «فرهنگ قرآن» عرضه شده است.

در گام بعدی، با استفاده از پژوهش‌های یاد شده، و‌ هماهنگ با آن‌ها، در جهت پرداختن نظامواره به موضوعات قرآنی، برای هر یک از عناوین و مدخل‌های فراهم آمده، مقاله‌ای نگاشته شده، و «دائرة‌المعارف قرآن کریم» نام گرفته است.

قرار است بر اساس این دائرةالمعارف، تفسیر موضوعی جامعی شامل همه مفاهیم قرآن نگاشته شود.

باتوجه به این دوکتاب وکتابهای دیگری که درزمینه قرآن نوشته شده است و تخصصات وگرایشاتی که درحوزه تفسیرقرآن است می توان به این نتیجه رسید که می توان یکدوره تفسیرسه هزارجلدی قرآن نوشت.

به این صورت که بعضی ازکلمات وواژههای کلیدی قرآن رااگرملاک تحقیق قراردهیم مطالب زیادی هست که برای باید بیاوریم وبعضی ازآنها بالغ برچندین جلد می شود بایک حساب ساده اگربه سه هزارموضوع اصلی درقرآن مراجعه کنیم هرکدام ازاین موضوعات ظرفیت دارد حداقل یک جلد کتاب برای آن بنویسیم یعنی یکدوره تفسیرسه هزارجلدی.

بعضی ازتفسیرها رادیدم که برای یک موضوع درقرآن چند جلد کتاب نوشته اند مثل نماز؛ روزه ؛خمس ؛ حج ؛ زکات ؛ صدقه ؛و...... ویا توبه ؛ استغفار؛ توکل ؛ تقوی و....ویا توحید ؛ نبوت ؛ امامت ؛ ولایت ؛ معادو..... وخود اینجانب دربعضی ازعناوین به چنین تفسیرهائی دسترسی پیدا کرده ام ولی کاری است که ازعهده یک نفرخارج است ونیازبه موسسات پژوهشی دارد.

تا او که راخواهد ولطفش به که باشد.