پیش نیاز های علم و دین برای تمدن سازی
پیش نیاز های علم و دین برای تمدن سازی
1- مواجهه ما با دین وعلم بایستی با روش اجتهادی وتحقیقی وپژوهشی باشد.
2-برای مواجهه صحیح ودقیق دین وعلم باید چهارمرحله طی شود.
الف-آشنائی دانشمندان دین وعلم با هم.
ب- هم اندیشی وتشکیل جلسات و نشستهای علمی.
ج-رسیدن به گفتمان واحد .
د- همکاری علم بین دونهاد دین وعلم ودانشمندان علوم اسلامی ودانشگاهی.
3-مبانی دین وعلم ممکن است به چهارشکل صورتبندی گردد:
الف-تعارض وضدیت ب- استقلال هرکدام ج-گفتگو د-وحدت
4-توجه به تاریخ وسوابق وتراث دین وعلم.
منابع مطالعاتی بسیار خوبی دراین موضوع موجود است که به بعضی ازآنها اشاره می کنیم:
1- تاریخ علم ؛ مؤلف: ویلیام سسیل دامپی‌یر ؛ ناشر: سمت ؛ مترجم: عبدالحسین آذرنگ ؛ چاپ: 1392
2- تاریخ علم در ایران ؛ مؤلفان: مهدی فرشاد، نجمه محمدی‌جوچی، یدالله کابلی‌خوانساری، علی یزدی‌نژاد ؛ ناشر: میرماه ؛ سال چاپ: 1394
3- تاریخ علم از دوران باستان تا انقلاب صنعتی (3جلدی)
مؤلف: آدام هارت-دیویس ناشر: سبزان ؛ مترجمان: شادی مشکوه‌السادات، سارا فروغی‌اصل زبان: فارسی ؛ چاپ: 1392 ؛ صفحات: 264
4- دین و علم/ ایان باربور؛ ترجمه پیروز فطورچی ؛ ۹۱۰ صفحه
ناشر : سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
کتاب بسیارمهم دراین موضوع است.
کتاب حاضر، ترجمه کتاب جامعی است که ایان باربور در سال ۱۹۹۸ آن را با عنوان دین و علم: مسائل تاریخی و معاصر منتشر ساخت. کتاب دین و علم که تلفیق سنجیده ای است از دو کتاب مسائلی در باب علم و دین و دین در عصر علم، علاوه بر اینکه بر پژوهش های علمی متأخر مشتمل است، پژوهش های دینی و کلامی جدید و نیز رویکردهای نو در بررسی تاریخ ارتباط علم و دین را نیز مدنظر قرار داده است. نویسنده غرض از تألیف کتاب را کندوکاوی برای تعیین جایگاه دین در دوران علم و نیز ارائه تفسیری از دین معرفی می کند و در صدد آن است که بتواند هم پاسخگوی ایمان مذهبی باشد و هم به علوم معاصر عنایت داشته باشد.
این کتاب به موضوع بررسی رابطه علم و دین می پردازد. تاریخ ارتباط علم و دین دارای قدمت زیادی است، اما بررسی ارتباط علم و دین، به طور کلی و پیامدهای فلسفی- الهیاتی علوم معاصر، به طور خاص، تا اواسط قرن حاضر به صورتی متمرکز و منسجم انجام نشده بود.
5- درآمدی بر علم و دین ؛ مؤلف: الیستر مک‌گراث ناشر: دانشگاه لرستان مترجم: فاطمه احمدی ویراستاران: رضا حسینی، نجمه بیات زبان: فارسی ؛ سال چاپ: صفحات: 298
6تا 12-کتابهای دکترمهدی گلشنی
-قرآن و علوم طبیعت، امیرکبیر، ۱۳۶۴ - نشر مطهر ۱۳۸۰.
-تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، امیرکبیر، ۱۳۶۹ (برنده کتاب سال).
-از علم سکولار تا علمی دینی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۷.
-فیزیک امروز (ترجمه از کتاب اوهانیان). با همکاری مهندس مقبلی، انتشارات خوارزمی، ۱۳۷۸.
-علم ودین ومعنویت در آستانه قرن بیست و یکم ؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۹.
-خداباوری و دانشمندان معاصر غربی؛ کانون اندیشه جوان، ۱۳۹۵.
-آیاعلم می تواند دین را نادیده بگیرد؟ (ترجمه به فارسی توسط بتول نجفی، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،1387ش).
13- شرح رساله رابطه علم و دین
مؤلف: داود صمدی‌آملی ناشر: روح و ریحان
14- دوفصلنامه علمی پژوهش‌های علم و دین
محل چاپ: ایران، تهران
ناشر: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی
حوزۀ تخصصی: فلسفه، دین، علم
15- علم دینی ؛ مؤلف: عبدالحسین خسروپناه ؛ ناشر: دانشگاه علامه طباطبایی ؛ سال چاپ: 1395؛ تعداد صفحات: 102
16-تأسیسُ الشیعةِ لعلومِ الاسلام یا تأسیس الشیعةِ الکِرام لِفُنون الاسلام
شیعه و پایه گذاری علوم اسلامی (خلاصه تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام)
نویسنده : سید حسن صدر؛ دو جلد؛ مترجم: امیرهوشنگ دانایی
17-نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی ؛ دوره 17 جلدی
18- مجموعه چهار جلدی کتاب «علم دینی؛ از چیستی تا چگونگی» اثر حجت‌الاسلام و المسلمین محمد حسن وکیلی، در چهار پنجره، سعی در نگاهی نو و دقیق به چیستی و قلمرو دین، پاسخ به شبهات موضوع علم دینی، الزامات فقهی و اصولی و الگوی تولید علم دینی دارد.
محورهای این چهارجلد عبارتند از:
جلد اول: بررسی تعریف علم، دین و علم دینی و پاسخ به اشکالات منکران علم دینی.
جلد دوم: اثبات امکان علم دینی و روش ساختن تمدن اسلامی و کنار زدن تمدن مدرن غربی.
جلد سوم: تغییرات اساسی لازم در علم اصول برای تولید علم دینی و تکمیل مباحثی که در دانش اصول فقه فعلی ناقص است.
جلد چهارم: مراحل قدم به قدمی که یک محقق برای تولید علم دینی باید طی کند و ملاحظاتی که در روش تحقیق باید مد نظر قرار بگیرد.
درپایان این بند توجه به این مطلب قابل توجه است:
« دانشگاه کمبریج، تابستان هرسال، دوره‌ای یک هفته‌ای با عنوان «علم و دین» برگزار می‌کند که در آن دانشمندانی از حوزه‌های مختلف دانش به بحث و بررسی درباره رابطه میان علم و دین، با رویکردی مثبت می‌پردازند.
در این دوره هفتگی دانشگاه کمبریج، افراد گوناگونی، از آقای فرانسیس کولینز که مدیر پروژه ژنوم انسانی (بزرگ‌ترین و تأثیر گذارترین پروژه زیست شناسی جهان)، تا خانم جنیفر وایزمن، فضانوردی که به کره ماه سفر کرده است، تا متخصصان هوش مصنوعی که به مقایسه هوش در کامپیوترها با هوش انسانی می‌پردازند، دیدگاه‌های خود را درباره چگونگی تعامل میان علم و دین از منظر دانش تخصصی خود ارائه می‌کنند.».
5-برای رسیدن به چنین علوم ورشته های میان رشته ای دین وعلم سعه صدروصبر واستقامت و توجه به ارتباطات علوم با یکدیگروتوجه به آموزهای دینی نیازاست.
همانطوریکه قبلا گفتیم اصل اعتبارمجموعه علوم بشرکه از آدم تا روز قیامت است.یعنی مجموعه 29 میلیون کتاب درکتابخانه کنگره. والبته که جای نقد تمامی علوم واندیش ها برای جمیع دانشمندان باز است واین سفره به پهنای بشریت گسترده شده است.
مثل آیات ذیل:
الف- وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا (سوره طه آیه 114).
جایی که پیامبر با آن علم سرشار و روح مملو از آگاهی مأمور باشد که تا پایان عمر، از خدا افزایش علم بطلبد، وظیفه دیگران کاملا روشن است، در حقیقت از نظر اسلام، علم هیچ حد و مرزی را نمی‌شناسد، افزون طلبی در بسیاری از امور مذموم است، ولی در علم ممدوح است، افراط بد است ولی افراط در علم معنی ندارد.(تفسیرنمونه).
افزون طلبى در كمالات ارزش است. علم، وسيله‌ى رشد انسان‌هاست. علمى داراى ارزش و اعتبار است كه همراه با فراگيرى آن، ظرفيّت انسان نيز زياد شود و رشد كند. «زِدْنِي عِلْماً»، نه، «زد علمى».اگر چه خداوند مى‌تواند بدون دعا هم لطف كند، ولى از پيامبرش مى‌خواهد كه دعا نمايد. جز خداوند، علم همه حتّى علم پيامبر محدود است.(تفسیرنور).
ب- فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ۚ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ (سوره زمرآیات 17و18).
این دو آیه که به صورت یک شعار اسلامی درآمده، آزاد اندیشی مسلمانان، و انتخابگری آنها را در مسائل مختلف به خوبی نشان می‌دهد.(تفسیرنمونه).
انسان بايد تحمّل شنيدن سخنان ديگران را داشته باشد و داراى سعه صدر باشد. اسلام از طرح شدن سخنان ديگران دلهره‌اى ندارد. عقل، حجّت باطنى است و تقليد كوركورانه ممنوع است. (تفسیرنور).
ج- قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ۗ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ (سوره زمرآیه 39).
این جمله جزء شعارهای اساسی اسلام است که عظمت مقام علم و عالمان را در برابر جاهلان روشن می‌سازد، و معلوم می‌شود این دو گروه نه در پیشگاه خدا یکسانند، و نه در نظر خلق آگاه، نه در دنیا در یک صف قرار دارند، و نه در آخرت، نه در ظاهر یکسانند و نه در باطن.(تفسیرنمونه).
از جمله قضايائى كه عرف و عقل و شرع به حكومت آن متحدند، عدم تساوى عالم با جاهل باشد. بيان جهت عقليه: معقولات منقسم شوند به موجود و معدوم، و شك نيست كه موجود اشرف باشد؛ موجود هم منقسم شود به جماد و نامى، و شك نيست كه نامى اشرف باشد؛ نامى هم منقسم شود به حساس و غير آن، و شك نيست كه حساس اشرف باشد؛ حساس هم دو قسم شود عاقل و غير عاقل، و شك نيست كه عاقل اشرف باشد؛ عاقل هم منقسم شود به عالم و جاهل، شك نيست كه عالم اشرف باشد؛ پس عالم اشرف معقولات خواهد بود، بنابراين هيچ چيز به مقام علم و عالم نخواهد رسيد.(تفسیراثنی عشر).
هدف ما انسانی است که محبوب خدا باشد.