چهار علم ضروری در تمام علوم اسلامی بعنوان پیش نیاز

اما چهارعلم مورد نیاز درهمه رشته های علمی عبارت است از:

الف-تاریخ علم.

به عنوان مثال اگربخواهیم رشته عرفان اسلامی راتحصیل کنیم باید ابتدا تاریخ علم عرفان رابصورت عام ازابتدای پیدایش بشر درنظربگیریم ومطالعه کنیم ؛ تاریخ عرفان درادیان آسمانی وغیرآسمانی درشرق وغرب عالم ؛ وبعد ازآن وارد تاریخ عرفان دراسلام وجغرافیای جهان اسلام بشویم وفرق ونحله های آن وسیرتاریخی علم عرفان اسلامی وکتاب ودانشمندان مسلمان (منبع شناسی) آن آشنا شویم. تاریخ هجرت علما ودانشمندان وشکل گیری حوزه های علمی و امثال آن بسیارزیبا ودرفهم ما از هرعلمی موثراست. جالب اینکه الان ماموریت ومسافرت وفرصت مطالعاتی بعضی از کشورها را درشهروکشورمان مشاهده می کنیم. چنین مطالعه ای ما را با طول تاریخ بشریت آشنا و جایگاه عرفان اسلامی را نشان می دهد وقطعه پازل عرفان اسلامی رادرمیان عرفانهای دیگرمشخص ومعین می کند. وباعث جلوگیری ازغروروافتخارهای کاذب خواهد شد. دربعضی موارد ما فکر می کنیم محورعالم عرفان درجهان هستیم ودرحالیکه از تلاش ها وتفکرات و کتاب ها و دانشمندان عارف واندیشه های مشابه آن بی خبریم. این موضوع دررشته های تخصصی وتطبیقی وتسلط به زیست های علمی گوناگون وآشنائی با تعدادی اززبانهای خارجی خودش رابیشترنشان می دهد.

ب-فلسفه علم

منظورازفلسفه علم دانش های مضاف علم فلسفه نیست . بلکه بمعنای عام آن است. یعنی مثلا درعرفان اسلامی علت وچرائی پیدایش فلان مسئله عرفان اسلامی وشدت وضعف وافول وصعود واستمراروناپدید شدن آن رابدانیم. متوجه شویم چرا درفلان قرن اینقدردرباره محبت وعشق کتاب نوشته شد. بسیاری ازریشه ها وچراهای مسائل رشته های علمی مبهم است که دانستن آن برای قضاوت وپیشرفت وعدم توسعه آن مسئله وآن علم تاثیرگذاراست.

ج-روش علم

هرعلمی از دهه ها روش برای طرحش استفاده می کند. امروز روش شناسی و متد شناسی وزبان شناسی و هرمنوتیک خودش علم مستقل شده است. لکن مقصود ما دراینجا این است که مثلا وقتی می خواهیم وارد رشته عرفان اسلام شناسی شویم ابتدا کتابی درباره روش شناسی علم وعلوم بخوانیم وبعد بصورت خاص درباره روش شناسی عرفان اسلامی مطالعه کنیم. درتاریخ علم وفلسفه علم بصورت ترکیبی درباره روش های هرعلمی می توانیم تحقیق کنیم. باید تحقیق کنیم کتاب اشارات نمط نهم ویا التمهید فی شرح رسالة قواعد التوحید مشهور به تمهید القواعد یا فصوص الحکم به چه روشی تالیف یافته است . وبه چه روش یا روش هائی تحصیل وتدریس وتحقیق شود.( امروزدرنظام آموزش جهان هزاران کتاب برای روش ها تالیف شده است.). اگراستاد وطلبه رشته عرفان اسلامی بدانند به چه روش هائی می توان تحصیل وتدریس وتحقیق کرد صرفه جوئی دروقت واثربخشی فوق العاده درتفاهم ومفاهمه این علم خواهد شد.

آیا علم عرفان که از منبع کشف وشهود استفاده می کند ویکی از چهارجهان بینی معتبر در سطح جهان می باشد روش آن با دیگرعلوم به یک شکل است؟ قطعا با دیگرعلوم متفاوت است. برای همین باید روش های هرعلمی کشف گردد ومرتب از روش های جدید استفاده گردد. یک طاقه پارچه رابه هزاران روش ومدل وسبک می شود درآورد و افراد متفاوت ازآن استفاده کنند. واین اتفاق درعلوم اسلامی ما بسیارکمیاب است وبدان توجه جدی نمی شود.

د-معرفت شناسی.

در زمان معاصرقبل از ورود به هرعلمی بخصوص علوم اسلامی واجتماعی وانسانی ونظری باید معرفت شناسی عام وخاص آن علم خوانده شود. امروزخود معرفت شناسی یک رشته علمی است ودرتمام رشته ها باید کتاب خاص معرفت شناسی داشته باشیم.

مثل کتاب معرفت شناسی محمدرضا حسین زاده یا مثلا درعرفان اسلامی کتاب معرفت شناسی عرفانی سید حسین ابراهیمیان ؛ یا ماهیت معرفت عرفانی مسعود اسماعیلی.

وقتی این چهارعلم را درباره هرعلمی خواندیم بعد وارد آن رشته علمی شدیم ببینید چگونه آن علم خوب تحصیل وتدریس وتحقیق می شود.