تفسیرتسنیم ماموم تفسیرالمیزان وامام تفسیرها

طولانی‌ترین کلاس تفسیر قرآن جهان اسلام است که ۴۰ سال طول کشیده است.

آیت الله جوادی آملی تفسیر قرآن را از مهر ۱۳۵۹ آغاز کرد و در ۲۹ فروردین ۱۳۹۹ با تفسیر سورۀ ناس آن را به اتمام رساند. حاصل 40 سال تفسیر استاد در قالب بیش از 4400 جلسه تقدیم عاشقان قرآن می‌شود.

استاد ضمن تفسیر آیات، هر سخنی که در مورد آن آیه، قابل طرح است، مطرح می‌کند. از ادب، معانی، اشتقاق، فقه، اصول، منطق، دین‌شناسی، علوم، کلام، تاریخ، عرفان، حدیث، قرائات مختلف آیه و حتی رسم الخط.

نکته کاربردی در سیر تفسیر آیت الله جوادی آملی آن است که ایشان در میان تفاسیری که به آن استناد می‌کند، بیش از همه به تفسیر المیزان اهمیت می دهد. بنا بر این شایسته است برای بهره گیری بیشتر، پیش از شنیدن هر جلسه، تفسیر المیزان را مرور کرده باشید.

مبسوط‌ترین شرح و تفسیر قرآن که در جهان اسلام، همتا و سابقه ندارد، متعلق به آیت‌الله جوادی آملی است. حضرت استاد، تفسیر قرآن را از مهر ۱۳۵۹ آغاز کرد و در ۲۹ فروردین ۱۳۹۹ با تفسیر سورۀ ناس آن را به اتمام رساند. به این ترتیب، درس خارجِ تفسیر قرآن به بیان ایشان، چهل سال به طول انجامید.

عبدالله جوادی آملی ۱۵ اردیبهشت ۱۳۱۲ شمسی در یک خانوادۀ روحانی در آمل به دنیا آمد. پس از پایان ششم ابتدایی، در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه آمل شد. در آنجا ادبیات، شرح لمعه، قوانین، شرایع، امالی شیخ صدوق و سایر کتب سطح را از استادانی چون ابوالقاسم فرسیو، محمد غروی، عزیزالله طبرسی، آقا ضیاء آملی، احمد اعتمادی، ابوالقاسم رجایی، شعبان نوری و پدرش میرزا ابوالحسن واعظ جوادی آموخت. پس از آن مدت کوتاهی به حوزه علمیه مشهد رفت ولی در آنجا ماندگار نشد.

سال ۱۳۲۹ به تهران رفت و با راهنمایی آیت‌الله محمدتقی آملی، تحصیلات خود را در مدرسه مروی ادامه داد. در مدرسۀ مروی نزد اساتیدی چون ابوالحسن شعرانی، محی‌الدین الهی قمشه‌ای و محمدحسین فاضل تونی شاگردی کرد. رسائل و مکاسب را از اسماعیل جاپلقی، سید عباس فشارکی و محمدرضا محقق فرا گرفت و از دروس هیئت، طبیعیات، اشارات، بخش‌هایی از اسفار و شرح منظومه علامه شعرانی بهره برد. تفسیر قرآن، بخشی از شرح منظومه، بخش‌های الهیات و عرفان اشارات و مبحث نفس اسفار را از الهی قمشه‌ای استفاده کرده و شرح فصوص‌الحکم را از فاضل تونی و درس خارج فقه و اصول را از شیخ محمدتقی آملی آموخت.

پنج سال بعد در سال ۱۳۳۴ شمسی با تشویق شیخ محمدتقی آملی، برای تکمیل تحصیلات به حوزه علمیه قم هجرت نمود و از محضر استادانی چون حضرات آبات سید حسین بروجردی، سید محمد محقق داماد، میرزا هاشم آملی، امام خمینی و علامه طباطبایی بهره گرفت.

مدتی از درس خارج فقه آیت‌‌الله بروجردی استفاده کرد و بیش از دوازده سال در درس خارج فقه آیت‌‌الله محقّق داماد و حدود هفت سال در درس خارج اصول امام خمینی حضور یافت. وی همچنین حدود پنج سال در درس خارج میرزا هاشم آملی شرکت کرد. از همان ابتدای ورود به قم، رابطه علمی خود را با فیلسوف و مفسر قرآن، علامه سید محمدحسین طباطبایی آغاز کرد که این ارتباط تا پایان عمر وی ادامه یافت. برخی از دروسی که از او آموخت، عبارت است از: بخش‌های نفس و معاد اسفار، درس خارج اسفار، الهیّات و برهان شفا، تمهیدالقواعد، علم حدیث، تفسیر قرآن کریم، شرح اشعار حافظ، تطبیق فلسفه شرق و غرب و بررسی فلسفه‌های مادی.

عمده درس‌هایی که آیت الله جوادی آملی تدریس می‌کند نیز در همین سه موضوع است: فقه، فلسفه و تفسیر. اما تفسیر قرآن او، نه تنها در حوزه‌های علمیۀ ایران بی‌نظیر است بلکه در جهان اسلام نیز همتا ندارد.

حضرت استاد جوادی آملی، از مهر ۱۳۵۹ (ذی القعده ۱۴۰۰ هجری) درس تفسیر قرآن را آغاز کرد. سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ به «تفسیر موضوعی» و «مقدمات تفسیر قرآن» گذشت. درس‌های سال ۱۳۶۰ با عنوان «مقدمات تفسیر قرآن»، در ابتدای جلد اول از تفسیر تسنیم به طور خلاصه منتشر شد.

از مهر ۱۳۶۱، دروس تفسیر ترتیبی از ابتدای قرآن و با سورۀ حمد آغاز شد و ۳۸ جلسه به طول انجامید (هر جلسه در حدود ۴۰ دقیقه). سپس سورۀ بقره تفسیر شد و ۵۸۱ جلسه برای آن برگزار گردید و آنگاه نوبت به سوره‌های آل‌عمران، نساء و... رسید؛ به ترتیب فهرست قرآن.

از همان آغاز یعنی سال ۱۳۶۱ صوت جلسات، ضبط می‌شد. ضبط تصویری (ویدئویی) از سال ۱۳۶۳ انجام شد و تا جلسۀ آخر ادامه یافت. در این روزهای آخر که دروس حوزه‌ها و دانشگاه‌ها به دلیل کرونا تعطیل شد، استاد رضایت داد که نیمۀ پایانی از جزء ۳۰ قرآن بدون حضور شاگردان ضبط شود.