کتاب عرفانی درباره شخصیت حضرت زهرا (س)

بیش از یک هزار کتاب در ابعاد مختلف در خصوص شخصیت حضرت زهرا سلام الله علیها نوشته شده است.

کتاب فاطمه زهرا(س) اثر علامه امینی صاحب الغدیر، یکی از معروف ترین کتاب های منتشر شده در خصوص شخصیت این حضرت است که 50 صفت فاطمه زهرا(س) در این کتاب آورده شده است.

به گفته علامه امینی اگر یکی از این صفات در وجود یک انسان یافت شود، این شخص دارای تمام کمالات معنوی می شود.

یکی از صفاتی که برای حضرت فاطمه(س) در این کتاب آورده شده، این است که شخصیت ایشان قبل از عالم خلقت در قلم صنع الهی نقش بسته شده و بعد از آنکه مراتب عالم هستی آفریده شد شخصیت حضرت زهرا در مهندسی خلقت الهی به عنوان یکی از چهار زن برگزیده علم خلقت انتخاب شد.

مرحوم دشتی در زمینه سخنان اهل بیت(ع)، امیرمومنان حضرت علی علی(ع) و نهج البلاغه تحقیقات وسیعی انجام داده بود و 50 اثر نیز در این خصوص نوشته است.

حجت الاسلام محمد دشتی از منابع بسیار موثق و متنوعی سخنان حضرت فاطمه زهرا(س) را جمع آوری کرده و در کتاب نهج الحیات آورده است.

کتاب عرفانی معنوی «فصّ حکمة عصمتیّة فی کلمةٍ فاطمیّه» نام کتاب علامه حسن زاده آملی است که شرح و متن عربی آن توسط وی نیز نوشته شده است.

اثر استاد علامه حسن حسن زاده آملی است که به وزان و روش فصوص الحکم ابن عربی و به منظور تتمّه و تکمیل آن به رشته تحریر درآمده است. این رساله 22 موضوع را شامل می شود که حضرت استاد آن را در 19 فصل شرح کرده اند.

در کتاب یاد شده با روش ترکیبی عقل، نقل و کشف (برهان، عرفان و قرآن)، به ابعاد و زوایای شخصیت اسرارآمیز و در عین حال، همه جانبه انسان کامل و معصومی همچون فاطمه زهرا علیهاالسلام ، که بنیه محمّدی صلی الله علیه و آله و بقیّه نبوّت و رسالت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله و مظهر تام لیلة القدر و «امّ ابیها» و «امّ الائمه» و کوثر آفرینش است، پرداخته شده است.

استاد خود در تبیین انگیزه شان مرقوم داشته اند: این علق نفیس به نام فصّ حکمة عصمتیّة فی کلمةٍ فاطمیّه به عنوان مستدرک و متمّم کتاب مستطاب فصوص الحکم شیخ اکبر محیی الدین طائی حاتمی را در 22 فصل به رشته تحریر درآورده و آن گاه آن را در نوزده فصل شرح کرده ام.(5) و آن را با هدف تبیین، تحلیل و توصیف مقامات معرفتی معنویتی ریحانه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر اساس آیات، روایات و نقل کلمات حضرت زهرا علیهاالسلام آن هم بخشی از منقبت های آن جناب نوشته ام.

ایشان در انگیزه و وجه تسمیه رساله یاد شده مرقوم نگاشته اند: انگیزه من بر تدوین این صحیفه مکرّمه، القائی سبّوحی بود که روزی بر یکی از شاگردان ما شد. وی که حایز منقبت علم و عمل است، هنگامی که تدریس ما در کتاب فصوص الحکم شیخ اکبر به «فص عیسوی» رسید، در یک توجه روحانی، عنوان این صحیفه نوری به این عبارت «فصُّ حکمةٍ عصمتیّةٍ فی کلمةٍ فاطمیةٍ» از قلبش بر زبانش جاری شد. از این عنوان خیلی خوشم آمد، در روع من دمیده شد و در بیان آن مطالبی را القا کردیم که آن را به شما هدیه کردیم و آن را در بیان این فص نگاشتیم، و این را تتمه فصوص الحکم قرار دادیم.

استاد سپس نوشته اند: فصوص الحکم ابن عربی مشتمل بر 27 فصّ است و هر فصّ آن به نام یکی از انسان های کامل، که از آن به «کلمه» تعبیر شده و در هر فصّ، سلطان و محور بحثْ یکی از امّهات مسائل مهم قرآنی و اصول معارف اصیل عرفانی انسان ساز است؛ مثلاً، در «فصّ آدمی» از وجوب خلیفة اللّه و انسان کامل و در «فصّ شیثی» از عطایا و منح و هبات، در «فصّ اسماعیلی» از خلود عذاب و اقسام جنّت و نار و احوال نفوس در برازخ و قیامت، در «فصّ یعقوبی» از دین، در «فصّ یوسفی» از نوم و خیال و تمثّل و عالم مثال و در «فصّ محمّدی» از فردیت، نام 25 نفر از پیغمبران مذکور در قرآن آمده است، غیر از یسع و ذوالکفل که در قرآن آمده و فصوص ابن عربی از آن ها نامی نبرده، و به چهار شخص دیگر که عبارتند از: شیث، عزیر، لقمان و خالد نیز فصّی از فصوص اختصاص یافته است.

ایشان آن گاه نوشته اند: در دوره های تعلیم و تدریس فصوص الحکم، همواره این خاطره به من روی می آورد که چرا در این کتاب، فصّی به نام یکی از زنان نادره دوران مانند مظهر ایمان و احسن منازل قرآن، حضرت عصمة الله الکبری فاطمه بنت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله ، و یا حضرت مریم بنت عمران علیه السلام منصوص در چند آیت قرآن اختصاص نیافته و آن را از آدم تا خاتم در 27 فصّ، فقط به مردان اختصاص داده است؟ و چرا تأسّی به قرآن کریم نشده است که خداوند سبحان در مورد انبیا، تنی چند از پیامبران را نام برده و پس از آن فرموده است: «وَالَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهَا مِن رُّوحِنَا» (انبیاء: 91)، علاوه بر اینکه یک سوره قرآن کریم به نام حضرت مریم است که سوره «کهیعص» است؟ ... پس انگیزه های تدوین رساله و صحیفه نوری یاد شده عبارتند از:

1. تتمیم و تکمیل فصوص الحکم ابن عربی از 27 فصّ به 28 فصّ، آن هم به نام انسان کامل و مظهر ایمان و احسن منازل قرآن فاطمه زهرا علیهاالسلام .

2. تبیین مقامات ناشناخته، ناگفته و نانوشته فاطمه زهرا علیهاالسلام و شرح آن بر اساس آیات قرآن کریم و احادیث و روایات منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و بیانات خود حضرت صدیقه طاهره علیهاالسلام .

خاستگاه تدوین رساله توجه قرآن کریم در طرح شخصیت حضرت مریم علیهاالسلام و فاطمه زهرا علیهاالسلام و دغدغه های درونی و ولائی استاد علاّمه و القای قدسی و بارقه ملکوتی «فصّ حکمة عصمتیة فی کلمة فاطمیّه» به یکی از شاگردان و اوتاد حلقه درس و بحث دوره تدریس فصوص الحکم ایشان در آمل بوده است(10) که آن را برای کنگره بین المللی تجلیل و تکریم از عصمة الله الکبری صدیقه طاهره فاطمه زهرا علیهاالسلام تدوین کردند که به امر حضرت آیة الله خامنه ای کبیر متّع الله الاسلام والمسلمین بطول بقائه الشریف برگزار شد و آن را به آن رهبر عظیم الشأن، که ایشان را مصداق بارز «نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَّن نَّشَاء» (انعام: 83) دانسته اند، اهدا کردند.

حضرت استاد علاّمه حسن زاده آملی در رساله قدسیه نوریه و صحیفه مطهّره و مکرّمه موسوم به فصّ حکمةٍ عصمتیّةٍ فی کلمةٍ فاطمیّه، آفاق گسترده و نوینی از شاکله و شخصیت صدیقه طاهره علیهاالسلام گشوده اند که مستند و مستفید از آیات قرآن و تفسیر انفسی و تأویل کتاب قویم الهی و احادیث و روایات صادر شده از زبان صدق حضرت معصوم علیه السلام است و برگرفته از منشآت وجودی حضرت زهرا علیهاالسلام در قالب خطبه ها، ادعیه، نیایش ها و احادیث، و ما از باب تلخیص و استخراج و اصطیاد رموز اسرار و اشارات صحیفه یاد شده، به گوهرها و جواهر اوصاف وجودی و نعوت ذاتی فاطمه زهرا علیهاالسلام می پردازیم که عبارتند از:

1. انسان کامل، خلیفه الهی و حجت بالغه حقّ؛

2. مظهر نفس کل که دربردارنده ملک و ملکوت، غیب و شهادت و قوس نزول و صعود هستی است.

3. میوه درخت وجود است که غایت حرکت ایجادی و وجودی می باشد. پس او شجره طیّبه ای است در هر زمان و مکان، میوه های شیرین و دل نشینی دارد و مایه برکت و خیر کثیر، بلکه «کوثر» است.

4. حقیقت امّ الکتاب و مصداق «مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَان»(الرحمن: 19) است.

5. مطلع انوار علوی، مشکات ولایت و وعاء معرفت است.

6. ام الائمّه و امّ ابیهاست.

7. صاحب عصمت کبراست؛ جوهر قدسی و صاحب قوّت نوریه ملکوتی.

8. دارای همسری است معصوم، انسان کامل، صاحب مقام ولایت کلّیه و امامت حقیقیه و حجت تام و کامل حق و نقش رسول خدا صلی الله علیه و آله ، و اگر علی علیه السلام نبود کفوی برای فاطمه علیهاالسلام نبود.

9. مصداق آیاتی همچون مباهله، تطهیر، مودّت، هل اتی و مقرّبین است.

10. مقصود هستی و غایت آفرینش است که هستی و آفرینش به طفیل وجود او ظهور یافت.

11. «لیلة القدر» و «یوم الله» و جامع جمیع حقایق وجودی و کمالی است.

12. قرآن ناطق، مفسّر حقیقی قرآن و از مصادیق اتمّ و اجمل راسخان در علم و تأویل شناسان است.

13. بنیه و سینه رسول خدا صلی الله علیه و آله ، پاره تن و میوه دل پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است.

14. فاطمه علیهاالسلام ذات و مقامات معرفتی معنویتی دارد که غیر از انسان کامل کسی را یارای شناخت و ادراک حقایق نوری و قدسی وجود آن گوهر آفرینش و کوثر هستی نیست.

15. صاحب قیام ولایت الهیّه و نبوّت مقامیه و تعریفیه است.

16. کلمه تامّه حق، وجه رب، صراط مستقیم الهی و حبل متین خدای سبحان است.

17. مظهر جامع اسماء حسنای حق و جامع اسماء جمال و جلال خدای سبحان است.

18. صاحب قلب و مقام «احسان» و شهود ربّ است.

19. جامع قرآن انزالی و تنزیلی است.

20. صاحب معرفت ناب، حکمت زلال و علوم لدنّی و افاضی الهی است.

21. محدَّثه و محدِّثه است.

22. سیده نساء عالمین از اولین تا آخرین است.

23. صاحب وحی انبائی و سدیدی و مخاطب جبرئیل امین علیه السلام و صاحب صحیفه فاطمیّه است که علم ما کان، ما یکون و هو کائن در آن درج شده و اینک در دست با کفایت بقیة الله الاعظم (عج) است.

24. مخاطب به خطاب «یا ایّتها النفسُ المطئنّة ...» (فجر: 3031) و دارای مقام جنّت ذات و لقای ربّ و وصال محبوب است.

25. مظهر علم و عمل الهی و ایمان و عمل صالح و اسوه کمال وجودی در ساحت علمی و عینی است.

26. اساس دین، عماد یقین، کهف قرآن کریم و موضع سرّ الهی و دارنده خصایص حقّ ولایت است.

27. محور آل کسا و خامس آل عباست.

28. ودیعه رسول خدا صلی الله علیه و آله و انسیه حورا است.

29. عالم به غیب سماوات و ارض و ملک و ملکوت است.

30. بدان دلیل «فاطمه» نامیده شد که خلق از ادراک و معرفت ذات و هویّتش محرومند و فرمود: «اِنّما سُمّیت فاطمة لانَّ الخلقَ فُطِموا عَن معرفتِها.»(34) پس: الفاطمةُ ما الفاطمةُ و ما ادریکَ ما الفاطمةُ؟!

اینجانب به تمام افرادی که می خواهند حضرت فاطمه زهرا(س) از بعد سیمای عرفانی بشناسند توصیه می کنم این کتاب را حتما مطالعه کنند.