در این ره انبیا چون ساربانند دلیل و رهنمای کاروانند
وز ایشان سید ما گشته سالار هم او اول هم او آخر در این کار
(گلشن راز شیخ محمود شبستری)

امروزرسالت روحانیت و حوزویان برکسی پوشیده نیست. مقام معظم رهبری فرمودنند: «هدایت فکری و دینی»، «هدایت سیاسی و بصیرت افزایی» و «راهنمایی و حضور در عرصه خدمات اجتماعی» را سه وظیفه عمده روحانیت برشمردند و تأکید کردند: طلاب باید با کسب صلاحیت ها و آگاهی های لازم، در دنیای متفاوت امروز خود را برای ایفای مسئولیت های تعیین کننده در جامعه آماده کنند.
درزمان معاصرائمه جمعه وجماعات مساجد (علما وروحانیت) باید خودرا به این علوم ومعلومات مجهز کنند ودولت اسلامی وجامعه اسلامی چنین انتظاربه حقی ازحوزه های علمیه دارند.
البته واضح وبرهانی است که ورود به چنین تبلیغی ملاحظات علمی واجتماعی وسیاسی وامنیتی بسیارزیادی دارد که باید حکیمانه رعایت شود.
بدون ورود به مباحث رشته تخصصی سطح 3 و4 تبلیغ باید گفت :
تبلیغ درزمان معاصر به دو حوزه عمومی و تخصصی تقسیم شده است.
منظوراز حوزه تبلیغ عمومی خطابه وتبلیغ برای مخاطب عموم با موضوعات عموم دینی است.
ومنظوراز تبلیغ تخصصی یعنی موضوعات تبلیغی خاص (علوم اسلامی) داشته باشیم و یا اینکه مخاطب قشرخاصی مثل کودکان یا زنان یا سربازیا طلبه یا معلم یا فرهنگی یا دانشجوو.... یا جغرافیای خاصی ومحیط خاصی ( مسجد؛ منزل؛ پادگان؛ دانشگاه ؛ آموزش وپرورش ؛ زندان ؛ مهد کودک و....) باشد .
لکن منظورما از جهاد تبیین وتبلیغ تخصصی ازحیث ونظرمحتوائی بصورت تخصصی وعالمانه است. یعنی اینکه موضوعات انتخاب شده که می خواهیم درباره آن تبلیغ کنیم صد درصد دینی مثل اعتقادات اسلامی یا احکام اسلامی یا اخلاق اسلامی نیست بلکه موضوعات میان رشته ای علوم دینی با علوم اجتماعی وعلوم انسانی است.
همان بحث علوم انسانی واجتماعی اسلامی لکن نه با گرایش های علمی و تخصصی وپژوهشی بلکه علاوه برآن با گرایش تبلیغی وتبیینی وترویجی است.
به این شکل وکیفیت که مبلغ اسلامی علاوه برتسلط برعلوم اسلامی و حوزه تبلیغ وتبلیغات اسلامی با ورود به مسائل اجتماعی روزدرحوزه های مختلف به تبلیغ تخصصی می پردازد.
دربسیاری ازموارد مشاهده می شود که مبلغ (جمعه وجماعت) وقتی می خواهند درحوزه مسائل اجتماعی وروزصحبت کنند به حرفهای عامیانه ورسانه ای اکتفا می کنند ودرواقع مطلبی وتحلیلی برای گفتن ندارند ؛ که عمده اش نداشتن مطالعات تخصصی میان رشته ای است.
طبیعی است که مبلغ اسلامی درتمام موارد نمی تواند تخصص واطلاعات کافی داشته باشد لکن یا باید یک یا چند موضوع علوم را انتخاب کند ومطالعات خود را گسترش دهد ویا باید دربعضی ازمسائل موردی با کارشناسان ومتخصصان آن رشته مشورت واطلاعات بگیرد.
به عنوان مثال اگرمبلغی بخواهد درمسئله گرانی یا کرونا یا بیمه یا بانک یا شهرداری یا مالیات یا محیط زیست یا آب یا سبک زندگی یا موسیقی و.....سخنرانی کند حتما باید یا تخصص میان رشته ای داشته باشد ؛ یا با اهل دانش امین این رشته ها مشورت کند.
هزاران مسائل روز اجتماعی است که طلبه می تواند درباره آن جهاد تبیین یعنی بصیرت افزائی ومطالبه گری ونقد وگفتمان سازی داشته باشد.
البته بنظرمی رسد مراد ومقصود از جهاد تبیین امری فراتر ازتبلیغ دین ونظام جمهوری اسلامی بصورت رایج ومعمول فعلی باشد. زیرا این شکل از تبلیغ دارد صورت می گیرد. بلکه مراد ازجهاد تبلیغ علاوه برویژه گی هائی که تبلیغ دین ونظام داشته باید همراه هوشمندی جدیدی صورت گیرد.
هوشمندی که درجهاد تبلیغ است ناظربه آینده است وهمراه با استراتژی وتاکتیک وطرح ونقشه وسازمان واطلاع ازوضعیت نظام سلطه ودشمن ونقشه ها وامکانات آنهاست.
بدون اطلاعات کافی و وافی ازوضعیت وچیدمان جهانی تبلیغ اثربخش نیست. باید بدانیم درکجای جهان ایستاده ایم وبه کدام سمت وسوحرکت می کنیم. همه چیزباید محاسبه شده باشد. واین جهاد تبیین است. پژوهشگاه واندیشکده می خواهد این هم ازجنس بسیارهوشمند وعقلانی وعلمی وایمانی. جهاد تبیین همه حوزه های تمدن بشری ومعاصر را پوشش می دهد وبه همه امورپیشرفت مربوط می باشد. نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان پیشخوان تمدن نوین اسلامی وبقیه کشورها اسلامی وامت اسلامی را درخط قراردادن است. درزمان ما وبر عهده ما این رسالت بزرگ الهی است ؛ که از دل اجتهاد واسلام شناسی وجهاد الهی متبلورمی شود.

برای ورود به چنین تبلیغی پیش فرض ها وپیش نیازهائی وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره می گردد:
1-تعریف صحیح و دقیق از دین ؛ اسلام ؛ ثقلین.وهمچنین ادیان ومذاهب وفرق.
2- نگاه به نظام جامع اندیشه اسلامی.
3-تعریف صحیح ودقیق ازعلم.(دیدگاههای اسلامی وغیر اسلامی؛ علم بمعنای عام شامل دین هم می شود وبه معنای خاص که شامل تمام علوم دررشته های جهان می باشد.).
اگرعلم را به وجود و یا نورویا نافع ویا امورمجرد ویا متافیزیکی فقط معنا کردیم هیچ گفتمانی بین دین وعلم شکل نمی گیرد. بلکه باید بصورتی علم را تعریف کنیم که شامل اندیشه های الهی وبشری هردو بشود .
4-به رسمیت شناختن دانش ها ورشته های علوم جهان.(حدود 15 هزار رشته علمی در جهان وجود دارد و حدود 6هزاررشته علمی در دانشگاههای ایران ؛ طبیعی است که هرکدام ازاین رشته ها هزاران کتاب واستاد دارد).
بسیاری درسخنرانی ها ویا نشست های علمی یا گفتگوویا کتابهایشان به اهمیت علم ودانش اعتراف می کنند ؛ لکن در موضعگیریهای جدی مشخص می گردد به علوم ودانش های بشری درجهان اعتقاد ندارند؛ برهمین اساس ونگاه سرنوشت دین هم چنین است. درصورتیکه دانشمندان علوم اسلامی وعلوم دانشگاهی باید همدیگررا به رسمیت بشناسند.
5-مطالعات دین وعلم.
تا در موضوع دین وعلم با مبانی وکلیاتی آن آشنا نگردیم ؛ هیچ علم بین رشته ای بین دین وعلم قرارنمی گیرد.
برای آشنائی با هر علمی چهارعلم مورد نیاز است که باید رعایت شود .
اگردرعلوم اسلامی رایج درحوزه های علمیه بخصوص درگرایشهای تخصصی اینها رعایت گردد فهم آن علم بصورت منطقی وعمیق اتفاق می افتد. که باید اعتراف کرد چنین نگاهی الان بصورت محدود دربعضی ازاساتید رایج است ودیگراینکه درعلوم اسلامی همه منابع لازم دراین چهارنیازرا نداریم.

اما چهارعلم مورد نیاز درهمه رشته های علمی عبارت است از:
الف-تاریخ علم.
به عنوان مثال اگربخواهیم رشته عرفان اسلامی راتحصیل کنیم باید ابتدا تاریخ علم عرفان رابصورت عام ازابتدای پیدایش بشر درنظربگیریم ومطالعه کنیم ؛ تاریخ عرفان درادیان آسمانی وغیرآسمانی درشرق وغرب عالم ؛ وبعد ازآن وارد تاریخ عرفان دراسلام وجغرافیای جهان اسلام بشویم وفرق ونحله های آن وسیرتاریخی علم عرفان اسلامی وکتاب ودانشمندان مسلمان (منبع شناسی) آن آشنا شویم. تاریخ هجرت علما ودانشمندان وشکل گیری حوزه های علمی و امثال آن بسیارزیبا ودرفهم ما از هرعلمی موثراست. جالب اینکه الان ماموریت ومسافرت وفرصت مطالعاتی بعضی از کشورها را درشهروکشورمان مشاهده می کنیم. چنین مطالعه ای ما را با طول تاریخ بشریت آشنا و جایگاه عرفان اسلامی را نشان می دهد وقطعه پازل عرفان اسلامی رادرمیان عرفانهای دیگرمشخص ومعین می کند. وباعث جلوگیری ازغروروافتخارهای کاذب خواهد شد. دربعضی موارد ما فکر می کنیم محورعالم عرفان درجهان هستیم ودرحالیکه از تلاش ها وتفکرات و کتاب ها و دانشمندان عارف واندیشه های مشابه آن بی خبریم. این موضوع دررشته های تخصصی وتطبیقی وتسلط به زیست های علمی گوناگون وآشنائی با تعدادی اززبانهای خارجی خودش رابیشترنشان می دهد.

ب-فلسفه علم
منظورازفلسفه علم دانش های مضاف علم فلسفه نیست . بلکه بمعنای عام آن است. یعنی مثلا درعرفان اسلامی علت وچرائی پیدایش فلان مسئله عرفان اسلامی وشدت وضعف وافول وصعود واستمراروناپدید شدن آن رابدانیم. متوجه شویم چرا درفلان قرن اینقدردرباره محبت وعشق کتاب نوشته شد. بسیاری ازریشه ها وچراهای مسائل رشته های علمی مبهم است که دانستن آن برای قضاوت وپیشرفت وعدم توسعه آن مسئله وآن علم تاثیرگذاراست.


ج-روش علم
هرعلمی از دهه ها روش برای طرحش استفاده می کند. امروز روش شناسی و متد شناسی وزبان شناسی و هرمنوتیک خودش علم مستقل شده است. لکن مقصود ما دراینجا این است که مثلا وقتی می خواهیم وارد رشته عرفان اسلام شناسی شویم ابتدا کتابی درباره روش شناسی علم وعلوم بخوانیم وبعد بصورت خاص درباره روش شناسی عرفان اسلامی مطالعه کنیم. درتاریخ علم وفلسفه علم بصورت ترکیبی درباره روش های هرعلمی می توانیم تحقیق کنیم. باید تحقیق کنیم کتاب اشارات نمط نهم ویا التمهید فی شرح رسالة قواعد التوحید مشهور به تمهید القواعد یا فصوص الحکم به چه روشی تالیف یافته است . وبه چه روش یا روش هائی تحصیل وتدریس وتحقیق شود.( امروزدرنظام آموزش جهان هزاران کتاب برای روش ها تالیف شده است.). اگراستاد وطلبه رشته عرفان اسلامی بدانند به چه روش هائی می توان تحصیل وتدریس وتحقیق کرد صرفه جوئی دروقت واثربخشی فوق العاده درتفاهم ومفاهمه این علم خواهد شد.
آیا علم عرفان که از منبع کشف وشهود استفاده می کند ویکی از چهارجهان بینی معتبر در سطح جهان می باشد روش آن با دیگرعلوم به یک شکل است؟ قطعا با دیگرعلوم متفاوت است. برای همین باید روش های هرعلمی کشف گردد ومرتب از روش های جدید استفاده گردد. یک طاقه پارچه رابه هزاران روش ومدل وسبک می شود درآورد و افراد متفاوت ازآن استفاده کنند. واین اتفاق درعلوم اسلامی ما بسیارکمیاب است وبدان توجه جدی نمی شود.


د-معرفت شناسی.
در زمان معاصرقبل از ورود به هرعلمی بخصوص علوم اسلامی واجتماعی وانسانی ونظری باید معرفت شناسی عام وخاص آن علم خوانده شود. امروزخود معرفت شناسی یک رشته علمی است ودرتمام رشته ها باید کتاب خاص معرفت شناسی داشته باشیم.
مثل کتاب معرفت شناسی محمدرضا حسین زاده یا مثلا درعرفان اسلامی کتاب معرفت شناسی عرفانی سید حسین ابراهیمیان ؛ یا ماهیت معرفت عرفانی مسعود اسماعیلی.
وقتی این چهارعلم را درباره هرعلمی خواندیم بعد وارد آن رشته علمی شدیم ببینید چگونه آن علم خوب تحصیل وتدریس وتحقیق می شود.

6- مواجهه ما با دین وعلم بایستی با روش اجتهادی وتحقیقی وپژوهشی باشد.

7-برای مواجهه صحیح ودقیق دین وعلم باید چهارمرحله طی شود.
الف-آشنائی دانشمندان دین وعلم با هم.
ب- هم اندیشی وتشکیل جلسات و نشستهای علمی.
ج-رسیدن به گفتمان واحد .
د- همکاری علم بین دونهاد دین وعلم ودانشمندان علوم اسلامی ودانشگاهی.

8-مبانی دین وعلم ممکن است به چهارشکل صورتبندی گردد:
الف-تعارض وضدیت ب- استقلال هرکدام ج-گفتگو د-وحدت

9-توجه به تاریخ وسوابق وتراث دین وعلم.
منابع مطالعاتی بسیار خوبی دراین موضوع موجود است که به بعضی ازآنها اشاره می کنیم:
1- تاریخ علم ؛ مؤلف: ویلیام ‌سسیل دامپی‌یر ؛ ناشر: سمت ؛ مترجم: عبدالحسین آذرنگ ؛ چاپ: 1392
2- تاریخ علم در ایران ؛ مؤلفان: مهدی فرشاد، نجمه محمدی‌جوچی، یدالله کابلی‌خوانساری، علی یزدی‌نژاد ؛ ناشر: میرماه ؛ سال چاپ: 1394
3- تاریخ علم از دوران باستان تا انقلاب صنعتی (3جلدی)
مؤلف: آدام هارت-دیویس ناشر: سبزان ؛ مترجمان: شادی مشکوه‌السادات، سارا فروغی‌اصل زبان: فارسی ؛ چاپ: 1392 ؛ صفحات: 264
4- دین و علم/ ایان باربور؛ ترجمه پیروز فطورچی ؛ ۹۱۰ صفحه
ناشر : سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
کتاب بسیارمهم دراین موضوع است.
کتاب حاضر، ترجمه کتاب جامعی است که ایان باربور در سال ۱۹۹۸ آن را با عنوان دین و علم: مسائل تاریخی و معاصر منتشر ساخت. کتاب دین و علم که تلفیق سنجیده ای است از دو کتاب مسائلی در باب علم و دین و دین در عصر علم، علاوه بر اینکه بر پژوهش های علمی متأخر مشتمل است، پژوهش های دینی و کلامی جدید و نیز رویکردهای نو در بررسی تاریخ ارتباط علم و دین را نیز مدنظر قرار داده است. نویسنده غرض از تألیف کتاب را کندوکاوی برای تعیین جایگاه دین در دوران علم و نیز ارائه تفسیری از دین معرفی می کند و در صدد آن است که بتواند هم پاسخگوی ایمان مذهبی باشد و هم به علوم معاصر عنایت داشته باشد.این کتاب به موضوع بررسی رابطه علم و دین می پردازد. تاریخ ارتباط علم و دین دارای قدمت زیادی است، اما بررسی ارتباط علم و دین، به طور کلی و پیامدهای فلسفی- الهیاتی علوم معاصر، به طور خاص، تا اواسط قرن حاضر به صورتی متمرکز و منسجم انجام نشده بود.
5- درآمدی بر علم و دین ؛ مؤلف: الیستر مک‌گراث ناشر: دانشگاه لرستان مترجم: فاطمه احمدی ویراستاران: رضا حسینی، نجمه بیات زبان: فارسی ؛ سال چاپ: صفحات: 298
6تا 12-کتابهای دکترمهدی گلشنی
-قرآن و علوم طبیعت، امیرکبیر، ۱۳۶۴ - نشر مطهر ۱۳۸۰.
-تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، امیرکبیر، ۱۳۶۹ (برنده کتاب سال).
-از علم سکولار تا علمی دینی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۷.
-فیزیک امروز (ترجمه از کتاب اوهانیان). با همکاری مهندس مقبلی، انتشارات خوارزمی، ۱۳۷۸.
-علم ودین ومعنویت در آستانه قرن بیست و یکم ؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۹.
-خداباوری و دانشمندان معاصر غربی؛ کانون اندیشه جوان، ۱۳۹۵.
-آیاعلم می تواند دین را نادیده بگیرد؟ (ترجمه به فارسی توسط بتول نجفی، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی،1387ش).
13- شرح رساله‌ رابطه‌ علم و دین
مؤلف: داود صمدی‌آملی ناشر: روح و ریحان
14- دوفصلنامه علمی پژوهش‌های علم و دین
محل چاپ: ایران، تهران
ناشر: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات‌فرهنگی
حوزۀ تخصصی: فلسفه، دین، علم
15- علم دینی ؛ مؤلف: عبدالحسین خسروپناه ؛ ناشر: دانشگاه علامه طباطبایی ؛ سال چاپ: 1395؛ تعداد صفحات: 102
16-تأسیسُ الشیعةِ لعلومِ الاسلام یا تأسیس الشیعةِ الکِرام لِفُنون الاسلام
شیعه و پایه گذاری علوم اسلامی (خلاصه تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام)
نویسنده : سید حسن صدر؛ دو جلد؛ مترجم: امیرهوشنگ دانایی
17-نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی ؛ دوره 17 جلدی
18- مجموعه چهار جلدی کتاب «علم دینی؛ از چیستی تا چگونگی» اثر حجت‌الاسلام و المسلمین محمد حسن وکیلی، در چهار پنجره، سعی در نگاهی نو و دقیق به چیستی و قلمرو دین، پاسخ به شبهات موضوع علم دینی، الزامات فقهی و اصولی و الگوی تولید علم دینی دارد.
محورهای این چهارجلد عبارتند از:
جلد اول: بررسی تعریف علم، دین و علم دینی و پاسخ به اشکالات منکران علم دینی.
جلد دوم: اثبات امکان علم دینی و روش ساختن تمدن اسلامی و کنار زدن تمدن مدرن غربی.
جلد سوم: تغییرات اساسی لازم در علم اصول برای تولید علم دینی و تکمیل مباحثی که در دانش اصول فقه فعلی ناقص است.
جلد چهارم: مراحل قدم به قدمی که یک محقق برای تولید علم دینی باید طی کند و ملاحظاتی که در روش تحقیق باید مد نظر قرار بگیرد.



درپایان این بند توجه به این مطلب قابل توجه است:
« دانشگاه کمبریج، تابستان هرسال، دوره‌ای یک هفته‌ای با عنوان «علم و دین» برگزار می‌کند که در آن دانشمندانی از حوزه‌های مختلف دانش به بحث و بررسی درباره رابطه میان علم و دین، با رویکردی مثبت می‌پردازند.
در این دوره‌ هفتگی دانشگاه کمبریج، افراد گوناگونی، از آقای فرانسیس کولینز که مدیر پروژه ژنوم انسانی (بزرگ‌ترین و تأثیر گذارترین پروژه زیست شناسی جهان)، تا خانم جنیفر وایزمن، فضانوردی که به کره ماه سفر کرده است، تا متخصصان هوش مصنوعی که به مقایسه هوش در کامپیوترها با هوش انسانی می‌پردازند، دیدگاه‌های خود را درباره چگونگی تعامل میان علم و دین از منظر دانش تخصصی خود ارائه می‌کنند.».

10-برای رسیدن به چنین علوم ورشته های میان رشته ای دین وعلم سعه صدروصبر واستقامت و توجه به ارتباطات علوم با یکدیگروتوجه به آموزهای دینی نیازاست.
همانطوریکه قبلا گفتیم اصل اعتبارمجموعه علوم بشرکه از آدم تا روز قیامت است.یعنی مجموعه 29 میلیون کتاب درکتابخانه کنگره. والبته که جای نقد تمامی علوم واندیش ها برای جمیع دانشمندان باز است واین سفره به پهنای بشریت گسترده شده است.
مثل آیات ذیل:
الف- وَقُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا (سوره طه آیه 114).
جایی که پیامبر با آن علم سرشار و روح مملو از آگاهی مأمور باشد که تا پایان عمر، از خدا افزایش علم بطلبد، وظیفه دیگران کاملا روشن است، در حقیقت از نظر اسلام، علم هیچ حد و مرزی را نمی‌شناسد، افزون طلبی در بسیاری از امور مذموم است، ولی در علم ممدوح است، افراط بد است ولی افراط در علم معنی ندارد.(تفسیرنمونه).
افزون طلبى در كمالات ارزش است. علم، وسيله‌ى رشد انسان‌هاست. علمى داراى ارزش و اعتبار است كه همراه با فراگيرى آن، ظرفيّت انسان نيز زياد شود و رشد كند. «زِدْنِي عِلْماً»، نه، «زد علمى».اگر چه خداوند مى‌تواند بدون دعا هم لطف كند، ولى از پيامبرش مى‌خواهد كه دعا نمايد. جز خداوند، علم همه حتّى علم پيامبر محدود است.(تفسیرنور).
ب- فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ۚ أُولَٰئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ (سوره زمرآیات 17و18).
این دو آیه که به صورت یک شعار اسلامی درآمده، آزاد اندیشی مسلمانان، و انتخابگری آنها را در مسائل مختلف به خوبی نشان می‌دهد.(تفسیرنمونه).
انسان بايد تحمّل شنيدن سخنان ديگران را داشته باشد و داراى سعه صدر باشد. اسلام از طرح شدن سخنان ديگران دلهره‌اى ندارد. عقل، حجّت باطنى است و تقليد كوركورانه ممنوع است. (تفسیرنور).
ج- قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ۗ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ (سوره زمرآیه 39).
این جمله جزء شعارهای اساسی اسلام است که عظمت مقام علم و عالمان را در برابر جاهلان روشن می‌سازد، و معلوم می‌شود این دو گروه نه در پیشگاه خدا یکسانند، و نه در نظر خلق آگاه، نه در دنیا در یک صف قرار دارند، و نه در آخرت، نه در ظاهر یکسانند و نه در باطن.(تفسیرنمونه).
از جمله قضايائى كه عرف و عقل و شرع به حكومت آن متحدند، عدم تساوى عالم با جاهل باشد. بيان جهت عقليه: معقولات منقسم شوند به موجود و معدوم، و شك نيست كه موجود اشرف باشد؛ موجود هم منقسم شود به جماد و نامى، و شك نيست كه نامى اشرف باشد؛ نامى هم منقسم شود به حساس و غير آن، و شك نيست كه حساس اشرف باشد؛ حساس هم دو قسم شود عاقل و غير عاقل، و شك نيست كه عاقل اشرف باشد؛ عاقل هم منقسم شود به عالم و جاهل، شك نيست كه عالم اشرف باشد؛ پس عالم اشرف معقولات خواهد بود، بنابراين هيچ چيز به مقام علم و عالم نخواهد رسيد.(تفسیراثنی عشر).

11- دراین حوزه تبلیغ تخصصی از نوع دوم که مبلغ روی موضوعات خاص وتخصصی اجتماعی متمرکزمی شود . مراحل سه گانه : الف- آشنائی ب- شناخت ج- تخصص وتسلط را طی می کند وبعد با قالبها وابزارولوازم مختلف( منبر؛ فضای مجازی و....) به تبلیغ می پردازد.
این مقدماتیکه دراینجا آورده شد باید بصورت کتاب مفصلی تالیف وتبیین گردد وفقط مخصوص تبلیغ نیست بلکه در حوزه رشته های علم وپژوهش بصورت تخصصی وعمومی نیز می باشد.


موضوعات پیشنهادی ما:
1-اقتصاد 2-حقوق 3-روانشناسی 4-بهداشت وسلامت 5-طب وپزشگی 6-جامعه شناسی 7-علوم تربیتی 8-علوم سیاسی 9-نجوم 10-تاریخ 11-مدیریت 12- ادبیات وداستان 13-عرفان 14-فلسفه 15-منطق 16-جغرافیا(ایران – جهان) 17-علوم زیستی – محیط زیست 18-علوم کشاورزی(گیاهان) 19-علوم غریبه 20- صنعت 21-مستشرقین 22-هنر23-فرهنگ 24-ارتباطات 25-کلام 26-تمدن 27-ورزش 28-انواع آسیب های اجتماعی 29-امنیت 30-انواع رسانه 31-فضای مجازی 32-شهروندی 33-آشنائی با کشورایران وقوانین ونظام حکومت 34-گردشگری وتوریست 35-ارتباطات 36-روابط عمومی 37-باستان شناسی 38-مردم شناسی 39-جمعیت شناسی 40-مشاغل وفنی و حرفه ای 41- ادیان (آسمانی وغیرآسمانی) –(فرقه ها) 42-نظامی 43-انتظامی 44-رفاه وتامین اجتماعی 45-اخلاق
بعضی ازپژوهشگران معاصر دربررسی چندین ساله خود نیازهای تمدن را در چهل کلان سیستم آورده اند:
مالکیت ، کشاورزی (فرآیندهای تولیدی) ، محیط‌ زیست، خانواده و ازدواج ، جامعه‌سازی، سرمایة اجتماعی، ثبت اسناد واحوال ، ابزارسازی و صنعت ، کار ، مشاغل ، استخدام و دستمزد (فرآیندهای درآمدزایی) ، ارتباطات ، اطلاع‌ رسانی ، مطبوعات (فرآیندهای رسانه‌ای)، پلیس و نیروی انتظامی و اطلاعاتی ، ادارات و مراتب اداری ، انتخابات ، برنامه ‌ریزی ، مدیریت منابع و زمان ، شهرداری و خدمات شهری ، آموزش و تحقیقات (فرآیندهای دانشی) ، فرهنگ و اخلاق و شهروندی ، اقشار آسیب ‌پذیر (فرآیندهای تامین اجتماعی) ، بیمه و بازنشستگی (فرآیندهای پشتیبانی) ، الگوی رفاه عمومی ، دین‌ورزی ، مناسک و مکان‌ها و مراسم عبادی ، ‌تجارت ، بازرگانی ، بازار ، واردات و صادرات ، بهداشت و درمان (جسمی، روحی، خانوادگی،کاری، شهری) ، محیط زیست و حیوانات، دادگستری ، پول ، بانک ، اقتصاد ، بازارهای سرمایه و بورس ؛ تولید توزیع مصرف ، مالیات و عوارض ، سفر، جهانگردی و حمل ‌ونقل، احزاب ، سازمان‌ها ، تعاونی‌ها (فرآيندهای همکاری و هم‌افزایی) ، نظارت ، بازرسی ، سنجش (فرآیندهای کنترلی و ارزیابی) ، روابط بین‌الملل ، استانداردسازی ، بهره‌ ورزی ، ‌اقلیت‌ها دینی ، اقوام وگروه‌های اجتماعی خاص ، ورزش ، تفریح ، اوقات فراغت و استراحت ،‌ بیت‌المال و بودجه ، تاریخ و میراث فرهنگی ، هنر و زیبایی‌شناسی ، نمادها ، حقوق و فرهنگ کودک ، زن ، کهنسال.(موسسه مطالعات رهبردی علوم ومعارف اسلامی)

برای اینکه به اهمیت وگستره گی زیرمجموعه ومنظومه های هرعلمی از موضوعات فوق رابدانیم فقط به علم اقتصاد اشاره می کنیم:
الف- رشته ها وشاخه های علم اقتصاد مثل:اقتصاد رسانه ؛ اقتصاد رفتاری ؛ اقتصاد سیاسی ؛اقتصاد بین‌الملل ؛اقتصاد رفاه ؛ مالیه؛اقتصاد کشاورزی ؛ اقتصاد صنعتی ؛اقتصاد عمومی ؛اقتصاد منابع طبیعی ؛اقتصاد محیط زیست ؛اقتصادسنجی ؛اقتصاد انرژی ؛فلسفه اقتصادی ؛اقتصاد توسعه ؛اقتصاد شهری ؛اقتصاد منطقه‌ای ؛اقتصاد بخش عمومی ؛اقتصاد مدیریت ؛اقتصاد منابع پایان پذیر ؛اقتصاد منابع تجدید پذیر ؛ اقتصاد خرد ؛اقتصاد کلان ؛ برنامه‌ریزی اقتصادی ؛اقتصاد ریاضی ؛اقتصاد مقاومتی ؛اقتصاد نظری ؛تاریخ عقاید اقتصادی ؛نظامهای اقتصادی ؛فلسفه اقتصاد؛اقتصاد آموزش و پرورش ؛اقتصاد سلامت ؛اقتصاد ورزش ؛بودجه ریزی ؛اقتصاد جمعیت؛اقتصاد جنگل ؛اقتصاد رابینسون کروزوئه.

ب-مکاتب اقتصادی مثل:اخلاق گرایی اقتصادی (مکتب فلسفه مدرسی) ؛ مکتب سوداگری (مرکانتیلیسم) ؛ مکتب اصالت طبیعت (فیزیوکراسی) ؛مکتب اقتصادی کلاسیک (سنت‌گرایی اقتصادی) مکتب نهادگرایی ؛مکتب تاریخی قدیم ؛سوسیالیسم تخیلی ؛سوسیالیسم علمی ؛سوسیالیسم رقابتی ؛سوسیالیسم اقتصادی ؛نئو کلاسیسم (مارژینالیسم یا نهایی گرایی) ؛مکتب کینز؛نئو لیبرالیسم ؛نیو کینزیسم ؛مکتب شیکاگو (جامعه‌شناسی) (مانیتاریسم یا پول محوری)؛کلاسیک‌های جدید ؛کینز گرایان جدید ؛ساختارگرایان ؛ مکتب اتریش ؛مکتب طرفداران طرف عرضه ؛ مکتب دورهای تجاری حقیقی ؛نظریات اقتصادی حکیمان یونان باستان.

ج-سازمان های بین المللی اقتصادی مثل: بانک جهانی ؛ سازمان همکاری اقتصادی و توسعه ؛ صندوق بین‌المللی اقتصادی و توسعه ؛ صندوق بین‌المللی پول ؛ سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا–پاسفیک ؛ سازمان اکو ؛ سازمان تجارت جهانی ؛ انجمن تجارت آزاد اروپا.

د- روش شناسی علم اقتصاد مثل: اقتصاد محاسباتی ؛ اقتصادسنجی ؛ داده‌ی اقتصادی ؛ اقتصاد تجربی ؛ اقتصاد دگراندیشانه ؛ اقتصاد جریان اصلی ؛ اقتصاد ریاضی ؛ نشریات اقتصادسنجی.

ه-ایدئولوژی سیاسی اقتصادی مثل: اقتدارگرایی ؛آنارشیسم ؛سرمایه‌داری؛ دموکراسی مسیحی؛ جمع‌گرایی ؛استعمار ؛کمونالیسم ؛ کمونیسم ؛ اجتماع‌گرایی؛ محافظه‌کاری؛ مشروطیت؛ محیط‌ زیست‌گرایی؛ افراط‌گرایی ؛ تعصب؛ فاشیسم ؛ فمینیسم ؛ بنیادگرایی ؛ جهانی‌گرایی ؛ سیاست‌های سبز؛ امپریالیسم ؛ فردگرایی ؛ انقلاب صنعتی ؛ روشن‌فکری ؛ اسلام‌گرایی ؛ لیبرالیسم ؛لیبرترینیسم ؛ مردسالاری ؛ نظامی‌گری ؛ پادشاهی‌خواهی ؛ ملی‌گرایی؛ صلح‌جویی ؛ ترقی‌خواهی؛ بنیاد ستیزی سیاسی ؛ اصلاح‌طلبی جمهوریخواهی ؛ سوسیال دموکراسی ؛ سوسیالیسم ؛ فایده‌گرایی ؛وگانیسم.

و- اقتصاددانان مشهور جهان مثل : دانشمندان اسلامی ؛ فرانسوا کنه ؛ آدام اسمیت ؛ دیوید ریکاردو؛ توماس مالتوس ؛ جان استوارت میل ؛ کارل مارکس ؛ ویلیام استنلی جونز؛ لئون والراس ؛ آلفرد مارشال ؛ ایروینگ فیشر؛ جان مینارد کینز ؛ آرتور پیگو؛ جان هیکس ؛ واسیلی لئونتیف ؛ پل ساموئلسون و....

ز- کتاب شناسی علم اقتصاد اسلامی مثل:
مأخذشناسی اقتصاد اسلامی ؛ به سرپرستی حسین صمصامی، مجموعه‌ای ‌چهارجلدی درباره با موضوع مباحث و مفاهیم اقتصاد اسلامی است.
جلد اول :مجموعه به تاریخ عقاید اقتصاد اسلامی، نظام اقتصادی اسلام، نقد سایر نظام‌ها از منظر اسلام، اخلاق و اقتصاد اسلامی و عدالت اقتصادی اختصاص دارد.
جلد دوم :این کتاب شامل اقتصاد خُرد و کلان با رویکرد اسلامی .
جلد سوم شامل اقتصاد مالی (فاینانس) اسلامی است.
جلد چهارم کتاب «مأخذشناسی اقتصاد اسلامی» نیز به مباحثی شامل اقتصاد بین‌الملل، اقتصاد دولت، اقتصاد بهداشت و آموزش، اقتصاد کار، حقوق و اقتصاد اسلامی، توسعه اقتصادی، اقتصاد کشاورزی و منابع طبیعی و اقتصاد شهری و منطقه‌ای پرداخته است.
این دوره چهارجلدی یکی از کامل‌ترین مأخذشناسی‌هایی است که در حوزه اقتصاد اسلامی منتشر شده و دوازده‌هزاروششصد(12600) منبع اقتصاد اسلامی شامل کتاب و مقاله به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی در آن استفاده شده است.
-درسازمان اسناد وکتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران از تعداد بیش از پنج میلیون کتاب
(۵۱۵۳۰۱۹ عدد کتاب) تعداد ۱۶۲۳۰ کتاب اقتصاد درکتابخانه موجود می باشد.

-البته درکتابخانه بزرگ جهان ؛ تعداد کتابهای اقتصادی به زبانهای مختلف بسیاربیش ازاین است. مثل کتابخانه های زیر:
کتابخانه
سال تأسیس
تعداد نسخۀ کتاب
کتابخانهٔ ملی کنگرۀ ایالات متحدۀ آمریکا
۱۸۰۰
۲۹٬۰۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ ملی چین
۱۹۰۹
۲۲٬۰۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ آکادمی علوم روسیه
۱۷۱۴
۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ ملی کانادا
۱۹۵۳
۱۸٬۸۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ ملی آلمان
۱۹۹۰
۱۸٬۵۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ بریتانیا
۱۷۵۳
۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰
مؤسسۀ اطلاعات علمیِ علوم اجتماعیِ آکادمی علوم روسیه
۱۹۶۹
۱۳٬۵۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ دانشگاه هاروارد
1938
۱۳٬۱۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ ملی علوم ورنادسکی اوکراین
۱۹۱۹
۱۳٬۰۰۰٬۰۰۰
کتابخانۀ عمومی شهر نیویورک
۱۸۹۵
۱۱٬۰۰۰٬۰۰۰
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
1316ش
5,500,000

نتیجه گیری:
اول: شناخت رسالت مجاهدان تبلیغ و تبیین حوزویان دراین زمان.
دوم:تبلیغ وجهاد تبیین بصورت تخصصی .
سوم: معرفت وتوجه کافی به دین وعلم.
چهارم:نگاه بین الملل؛ وهمچنین آینده نگری؛ واستراتژی؛ وعمیق ؛به مسائل دین وعلم.
پنجم:تبلیغ وجهاد تبیین تخصصی مسائل مورد نیاز امروزومیان رشته ائی دین وعلم.