سیری در پیدایش نورالقرآن فی تفسیرالقرآن

بسم الله الرحمن الرحیم

سیری در پیدایش نورالقرآن فی تفسیرالقرآن

بمناسبت چهلم ارتحال حضرت آیت الله سید کمال فقیه ایمانی (ره)

إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا (آیه 9 سوره اسراء)

این قرآن، به راهی که استوارترین راه‌هاست، هدایت می‌کند؛ و به مؤمنانی که اعمال صالح انجام می‌دهند، بشارت می‌دهد که برای آنها پاداش بزرگی است.

Indeed this Quran guides to what is most upright, and gives the good news to the faithful who do righteous deeds that there is a great reward for them.

درباره شکل وهویت گیری تفسیروزین وسنگین وجهانی (نورالقرآن فی تفسیرالقرآن) داستان مفصلی است. ازعالم ومجاهد صمدانی آیت الله سید کمال فقیه ایمانی که اهتمام درپیدایش این تفسیرانجام دادند تا کسانیکه آن را تحقیق وترجمه کردند ؛ وهمینطورچاپ ونشر وانتشارآن درسراسرجهان.

برای روشن شدن گوشه ای از زوایای پیدایش این اثرنوری والهی درچند موضوع به ابعاد آن اشاره می کنم ؛ باشد که پژوهشگران حوزه قرآن درآینده اهتمام بیشتری کنند وتمام ابعاد پیدایش این تفسیرباقی ونورانی را روشن کنند.

این چند برگی که دراینجا می آورم به خاطرارتباط وانس و علاقه اینجانب به این تفسیر وپدید آورنده گان آن می باشد. اینجانب حدود بیش ازبیست سال درمدرسه دارالحکمه که توسط حضرت آیت الله فقیه ایمانی تاسیس شده بود به تدریس اشتغال داشته ام ؛ وخدمت موسس محترم معاشرت زیاد وعلاقه وافرداشته ام. وهمچنین ازحدود تشکیل گروه علمی برای تالیف این تفسیربا اساتید بخصوص استاد صدرعاملی( قدس سره ) ارتباط زیادی داشتم.

صدها جلسه با استاد صدرعاملی درکتابخانه ومرکز تحقیقات امیرالمومنین(ع) و حوزه علمیه دارالحکمه باقر العلوم(ع) معروف به دارالحکمه ؛ برای تبدیل تفاسیرقرآن به زبان فارسی با گرایش جهانی وبعد ترجمه آن به زبان انگلیسی داشتیم.

دست نوشته ای حدود بیست سال قبل درباره استاد سید عباس صدرعاملی وتفسیر نوربصورت مختصرنوشتم وبه ایشان دادم که استاد ویرایش بسیار مختصری درآن انجام داد که دراینجا با تغییرات بسیار اندک می آورم.

باید یادآور شوم آن سالها که یادداشتهایم را دراین باره می نوشتم هنوزرسانه ها وخبرگزاریها و موسسات تحقیقی وپژوهشی به شکل امروزی نبود و معمولا بصورت مختصربه این موضوعات پرداخته می شد ؛ والا اگرهمه جزئیات بصورت امروزی صورت برداری می شد امروز ما برای پیدایش این تفسیر بیش از هزارصفحه گزارش داشتیم. به هرحال دراینجا به همین گونه که مشاهده می کنید آن یادداشتها به اضافه چند مصاحبه کوتاه مستند خدمتتان می آوریم.

این زمان که این دست نوشته ویادداشتهایم را نشر می دهم هر دو عزیزآیت الله سید کمال فقیه ایمانی وسید عباس صدرعاملی آسمانی شده اند .

آیت الله سید کمال فقیه ایمانی

آیت الله سید کمال فقیه ایمانی (1313 - 1400 ش)، از علمای مجاهد و خیّر اصفهان و از شاگردان حضرت امام خمینی (قدس سره ) است. ایشان منشاء خدمات و آثار بزرگ عمرانی، اجتماعی، فرهنگی و درمانی زیادی بوده است. آیت الله فقیه ایمانی به سفارش امام خمینی، پدید آورنده اولین تفسیر قرآن به زبان انگلیسی و روسی با عنوان «نورالقرآن فی تفسیر القرآن» می باشد.

سید کمال فقیه ایمانی، در سال ۱۳۱۳ خورشیدی (برابر با ۱۳۵۳ قمری)، در خانواده ای روحانی در محله امام زاده اسماعیل اصفهان چشم به جهان گشود. پدر ایشان آیت الله حاج سید مصطفی فقیه ایمانی و پدر بزرگشان آیت الله حاج کاظم، از علمای بزرگ اصفهان بودند.

به گزارش خبرگزاری رسا در اصفهان، آیت الله فقیه ایمانی درباره سفارش حضرت امام خمینی (ره) جهت تفسیر انگلیسی و روسی قرآن می‌گوید:

یک بار رفتم خدمت حضرت امام قدس سره؛ ایشان فرمودند: «آقای فقیه، علمای بزرگوار گذشته شاید غفلت کردند یا توجه خاصی نبوده که تفسیر قرآن به زبان انگلیسی و روسی نداریم. ترجمه [قرآن] داریم؛ اما تفسیر نداریم. خواهش می کنم شما همه کارهای آخوندی را بگذار کنار و وارد این مرحله شو که این کار زنده شود.»

من هم گفتم: چشم اطاعت می‌کنم.

حضرت امام گفتند: «هر کاری هم داری من در خدمتم.»

گفتم: نه من فقط دعا می‌خواهم. دعا کنید که بتوانم. گفتند: «چند نفر هم به میدان آمدند اما عقب زدند. سفت و محکم برو جلو بلکه به حول و قوه خدا این کار انجام گرفت.»

آمدم اصفهان و چند نفر از رفقا را جمع کردم.

بنا شد فارسی این کار را خودم انتخاب (تدوین) کنم.

از چند تفسیر سنی و شیعه گلچین می‌کردم. مواردی که رویش حساسیت بود را نمی‌آوردم. اخبار اهل بیت علیهم السلام از فریقین را هم چاشنی آن می‌کردم.

آن گروه [مترجم] این را از من می‌گرفت و ترجمه می‌کرد.

در زمان حیات امام سه جلدش بیرون آمد. باقی‌اش هم بیست جلد شد. آقا خیلی از این کار خوشحال بودند...؛ تفسیر در بیست جلد به انگلیسی منتشر شد و نسخه روسی هم چون حروف و صفحه‌اش را ریزتر گرفتند، هجده جلد شد....

تفسیر «نورالقرآن فی تفسیر القرآن» گلچینی از تفسیرهای گوناگون است که با چشم‌ پوشی از اختلاف‌های لغوی و موارد اختلاف شیعه و سنی، مجموعه‌ای روان و قابل اعتماد را به مخاطبان عرضه کرده است.

روزانه ۶۰ تا ۷۰ جلد از این تفسیر انگلیسی برای درخواست‌کنندگان در سراسر جهان فرستاده می‌شد؛ حتی برخی از کشورها نیز خود تصمیم به چاپ این کتاب گرفتند.

همچنین پژوهش، چاپ و نشر کتاب‌های ارزشمند یکی دیگر از دستاوردهای بزرگی است که زیر نظر حضرت آیت الله سید کمال فقیه ایمانی قدس سره انجام می‌گرفت و به سراسر جهان فرستاده می‌شد و همین امر در جذب بسیاری به اسلام و تشیع مؤثر واقع شد.

(سرویس : استانها » اصفهان۳۰ مرداد ۱۴۰۰ - ۱۳:۴۶کد خبر: ۶۸۷۲۶۸).

به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا) به نقل مركز خبر حوزه، آيت‌الله فقيه‌ايمانی با بيان اين مطلب افزود: با استفاده از هشت منبع تفسيری «نورالقرآن فی تفسير القرآن» همزمان به زبان انگليسی و روسی تدوين شده كه قرار است در يك مجموعه ۲۰ جلدی علاوه بر اين دو زبان به زبان‌های ماليايی و ايتاليايی نيز عرضه شود.

وی افزود: از تعداد ۲۰ جلد اين تفسير ۱۷جلد به زبان انگليسی، ۱۴ جلد به زبان روسی، ۵ جلد به زبان ماليايی و ۲ جلد به زبان ايتاليايی به چاپ رسيده و در سراسر جهان عرضه گرديده است.

وی ادامه داد: اين كتاب مورد استقبال انديشمندان جهان قرار گرفته، زيرا تنها تفسير قرآنی است كه توسط مسلمانان عرضه شده است.

آيت‌الله فقيه ايمانی با اشاره به همكاری گروهی از مترجمان داخلی و خارجی برای بهتر انجام شدن اين كار گفت: اين تفسير به زبان فارسی به صورت ترتيبی از ابتدای قرآن و با استفاده از روايات شيعه و سنی تدوين شده و همزمان توسط اين گروه ترجمه شده است.

مدير موسسه تحقيقاتی اميرالمومنين (ع) همچنين با اشاره به درخواست يك زندان در آمريكا برای دريافت ۲۰ دوره كامل تفسير به زبان انگليسی گفت: رييس زندان پس از مطالعه اين تفسير اخذ شده از يك زندانی مسلمان، با ارسال نامه‌ای حاوی ۴۰۰ دلار از ما خواست تا ۲۰ دوره از اين تفسير را جهت عرضه در كتابخانه زندان برای آنان بفرستيم.

آيت‌الله فقيه ايمانی افزود: با توجه به اينكه بودجه اين موسسه توسط مردم تامين می شود لذا صلاح بر اين ديده شد كه ۴۰۰ دلار به همراه كتاب‌های درخواستی به آن زندان ارسال شود و البته در نامه‌ای خواستار توزيع اين مبلغ در ميان زندانيان محروم شديم.

(کد خبر: ۱۸۴۲۸۲۱تاریخ انتشار: ۰۹ آبان ۱۳۸۸ - ۱۱:۳۶).

حضرت آیت الله سید کمال فقیه ایمانی مؤسس برجسته مراکز علمی و پژوهشی ؛ و خیریه های درمانی و فرهنگی اصفهان، بعد از بستری در بیمارستان عسگریه اصفهان به دلیل بیماری های زمینه ای ریوی و کلیوی، در غروب روز جمعه 29 مرداد 1400 دارفانی را وداع گفت ؛ وروزیکشنبه31 مرداد ماه 1400 ساعت ۹صبح از میدان امام(ره) اصفهان به سمت چهارراه شکر شکن تشییع وبراساس وصیت آن مرحوم، پیکر این عالم جلیل القدر در حیاط کتابخانه امیرالمومنین(ع) اصفهان به خاک سپرده شد.

استاد سید عباس صدر عاملی

جناب استاد محقق ودانشمند پرمایه استاد سید عباس صدر عاملی فرزند حضرت حجت الاسلام والمسلمین سید حسین صدر عاملی ازروحانیون وارسته و عالم ربانی واصل به معارف بی کران الهی که داستانهای زیادی معنوی نیز دررابطه با این والد گرامی جای گفتن دارد که به وقت دیگری واگذار می گردد.

استاد سید عباس صدر عاملی درسال 1317 ه ش درشهر اصفهان متولد گردید. دروس ابتدائی ومقدماتی و درکنارآن دروس حوزوی وآشنائی نسبتا کامل به معارف اسلامی راتحصیل کرد. تا درسال 1337 دردانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران موفق به اخذ لیسانس در رشته زبان وادبیات فارسی شد ؛ و درسال 1340 ایشان با تلاش زیاد و هوش وافر موفق به اخذ لیسانس در رشته زبان انگلیسی و فرانسه گردیدند ؛ وزبان روسی را بصورت آزاد تحصیل نمودند.

درسال 1342-1343 بدنبال موفقیتهای علمی قبلی ایشان موفق به اخذ مدرک تحصیلی علمی فوق لیسانس دررشته زبان انگلیسی گردیدند ودرسال 1347 در رشته زبان شناسی (فوق لیسانس) با رتبه اول دانشگاه تهران فارغ التحصیل شدند.

استاد صدر عاملی هیچگاه دست از تحصیل و دانش اندوزی برنداشت ودانشجوی دکتری در رشته زبان شناسی شدند که بخاطر کثرت اشتغالات علمی وتحقیقات ایشان در مرحله نا تمام رها گردید.

لازم بذکر است که درتمام مراحل تحصیلات فوق استاد با نمرات ممتاز فارغ التحصیل گردیده اند. وبه همین خاطر وروش علمی وتحقیقی ایشان چهار کرسی استادی در دانشگاههای آمریکا به ایشان پیشنهاد گردید که به علت ماندن دروطن قبول نکردند و درکشورخودمان مشغول به تدریس در مقاطع مختلف آموزشی درمراکز علمی و دانشگاهی شدند.

زندگی استاد را می توان به چند مرحله مهم وساده تقسیم کرد. اول تحصیلات ؛ و دوم تدریس و تحقیق و تالیف ؛ وسوم فعالیتهای اجتماعی (مذهبی ؛ فرهنگی ؛ انقلابی) ؛ وچهارم انسان مومن الهی در محیط خانواده وکار واجتماع بصورتیکه دربین همه معروف به مشکل گشای مردم است.

پسر مرحوم سید عباس در باره پدرش می گوید: " کارهای پدرم اغلب به صورت مخفیانه بود تا جایی که ما نیز از تمام امور خیر ایشان بی اطلاعیم. تا جایی که دکتر اذانی بعد از فوت پدرم گفتند: شما از تمام شخصیت پدر آگاه نبودید او مرد بزرگی بود و ما امروز از پرتو صحبت های دیگران از امور خیر پدر آگاه می شویم. مرحوم سید عباس همیشه در زندگی خود کمک به افراد دیگر را در اولویت قرار می داد و یکی از کارهای خیر ایشان در حوزه سلامت بود. او معتقد بود کمکث علاوه بر جنبه مادی می تواند فکری، یدی نیز باشد و بیشترین تلاش خود را در حوزه سلامت در کنار دیگر امور خیر خود انجام داد. شاید یکی از شاخص ترین کارهای خیر مرحوم سید عباس اهدا یک باب خانه در خیابان استانداری اصفهان برای ارائه خدمات خیرخواهانه عرصه سلامت بود. انجمن و راه انداختن کار مردم بود. پدرم به واسطه کارهای خیر خود تقدیرنامه های زیادی دریافت کردند و حتی تقدیرنامه ای را که اهدایی خیریه ابوالفضل(ع) بود را پنهان کردند که کسی متوجه کار ایشان نشود چرا که همیشه می گفتند هر کسی کار خیر را برای خودش انجام می دهد و نیاز به گفتن و ظاهرسازی ندارد. پسر مرحوم صدرعاملی تاکید می کند: پدر هیچ گاه کارها و کمک های خود را در منزل تعریف نمی کردند و ایشان در طول حیات خود کارهای زیادی انجام دادند که خانواده اشی در جریان این امور نبودند و ما بعد از فوت پدر و از تعریف دوست و آشنایان متوجه کمک ها و امور خیر ایشان شدیم."

( http://isfahan-salamat.ir/content/206).

استاد سید عباس صدر عاملی در سال 1335 مقاله های علمی اسلامی می نوشتند که در روزنامه های محلی اصفهان بچاپ می رسید تا اینکه درسال 1346 به علت یک مقاله تکان دهنده که در چاپخانه همان روزنامه توقیف شد وساواک ایشان را از چاپ هر گونه مقاله دیگر درروزنامه ها ممنوع کرد.

درسال 1345 اولین کتاب ایشان بنام (ترجمه ها) چاپ گردید که با استقبال مشتاقان زیادی روبرو گردید.

درسال 1347 دومین کتاب ایشان به نام ( انگلیسی دانشکده) چاپ شد که به عنوان بهترین کتاب درموضوع خودش دردانشکده ها به صورت کتاب کمک درسی تدریس شد.

از سال 1349 تا سال 1368 هجری شمسی استاد صدر عاملی درآموزشگاهی به نام آکادمی زبان های خارجی با همکاری وکمک دوستان خود تاسیس نمودند .

در این آموزشگاه دانش پژوهان زیادی درآن تحصیل وازآن استفاده وافرنمودند. بعضی ازآنها درسطح جهان مثل آلمان ؛ انگلستان؛ ومخصوصا در آمریکا سرآمد هستند و دارای مقامهای علمی بالائی دراین کشورها هستند.

استاد به لطف والطاف خفیه الهی درسال 1365 ه ش بازنشسته شدند. و همینطور به خاطر حوادث معنوی که پیش آمد درسال 1368 ازمرکزآموزشی خود استعفا نمودند؛ و به خواست و اراده الهی و کفایت ایشان یکی ازبزرگترین و بی نظیر ترین معجزات تحقیقاتی قرآنی به انجام برسد و دراختیار جهانیان قرارگیرد که این خود داستان زیبا ودلکش وهمراه با فرازها ونشیبها همراه بوده است وبه یمن وبرکت الهی ادامه پیدا کرد.

استاد سید عباس صدر عاملی، اين بزرگمرد بي‌ادعاي عالم اسلام، پژوهشگر برجسته و دانشمند اسلام شناس، چهره ماندگار كشور، معلم و مترجم قرآن كريم که صاحب بیش از 30 جلد کتاب و ده‌ها مقاله و اثر تخصصی چاپ شده بود، استاد محقق در روز سه شنبه 16 آذر 1389 نداي ارجعي را لبيك گفت و به سراي باقي شتافت و پیکر پاک وی با تشییع و همراهی جمع كثيري از مردم عالم و اسلام دوست اصفهان در قطعه نام آوران باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شد.

تفسیر نورالقرآن فی تفسیرالقرآن

An Enlightening Commentary into the Light of the Holy Quran

پیدایش این تفسیر را به صورت خلاصه و حوادث وجریانات آن را می توان به صورت زیر تشریح و تقدیم مخاطبان کرد. لازم به ذکراست بیشتر این مطالب با هماهنگی استاد سید عباس صدرعاملی و درزمان حیاتشان یاد داشت شد و خود ایشان در مقدمه جلد اول کتاب مطالبی را آورده اند که خواندنی است وهمچنین ایشان خواب ورویای صادقی دراین رابطه بیان می کردند. وخواننده گان محترمی که آشنائی کافی به زبان انگلیسی دارند می توانند به مقدمه کتاب تفسیرنور جلد اول مراجعه ومطالب بیشتری استفاده کنند.

1-اکنون دراین قرن ؛ که قرن علم ودانش؛ قرن تحقیق وپیشرفت ؛ قرن کامپیوتر وقرن تلاش برای تسخیر فضا وکشف ستارگان وکهکشانهائی که بیش از چندین میلیون سال نوری از ما فاصله دارند وتحقیقات علمی با ابزارها وتکنیکهای مدرن وتحت کوشش دانشمندان وستاره شناسان که عبرت خلقتند صورت می گیرد وبا توجه به سرعت وسائل ارتباطی که بطور روز افزون رو به پیشرفت است آنچنان سرعتی که هرگز درحیطه تصور وگمان نسلهای پیشین بشری نبوده جمعا باعث شده اند که تغییر وتبادل فکری وایدئولوژی مذهبی بین افراد روی زمین پدید آید ودر این راستا نورقرآن واسلام توانسته است تمام پرده ها و موانع ایجاد شده بین راه را از هرنوع که باشد برطرف کرده وبا نفوذ درقلوب عده کثیری از مردم تقریبا تمام نقاط جهان وعلیرغم موانع سنگین وکنترل های سخت وتفتیش عقاید مذهبی شدیدی که نه تنها بوسیله دولتهای بسیاری از کشورهای غیرمسلمان اعمال می شود بلکه دربسیاری از کشورهای مسلمان وبویژه درخلال سالهای بعد از انقلاب اسلامی ایران حتی برعلیه افراد مومن ومعتقد وطن خود به شکل کاملا ظالمانه ای تحمیل می گردد ؛ برنفوس آنان پرتو افکند. نفوذ اثربخش نور حق همراه با سرعت انتقال اطلاعات درقرن حاضر این تغییر وتبدیل ومبادله فعال فکری وایدئولوژی مذهبی را مخصوصا دررابطه با قرآن مجید بسیارزیاد و بطورقابل توجهی بجلو برده است.

2-حال که پرتو نور اسلام همه نقاط جهان را روشن کرده است وطالبین حق با مراجعه به ترجمه های قرآن کریم متوجه می شوند که نیاز به تفسیر دارند. بعضی از آنان بویژه مسلمانان شیعی مذهب به کتابخانه و مرکز علمی وتحقیقی حضرت امیرالمومنین علی (ع) (واقع درشهر اصفهان) راهنمائی شده اند و درنتیجه این مرکز علمی نامه های زیادی مبنی بردرخواست تفسیر قرآن به زبان انگلیسی دریافت داشته است.

از صدر اسلام تا کنون ؛ با اینکه قرآن بارها به زبان انگلیسی ترجمه شده است ولی تا آنجا که ما می دانیم ؛ تفسیرقرآن به زبان انگلیسی جز تعداد معدوی آنهم مختصر وبصورت پاورقی که کافی درپاسخگوئی به مسائل عموم ملتها باشد به چاپ نرسیده است.برهمین اساس تصمیمی اتخاذ شده با توصیه وارشاد حضرت امام قدس سره که تفسیرموجود تهیه وتدوین وترجمه شود. (البته باید توجه داشت دراین زمان 1400 هجری شمسی و2021 میلادی بعد ازاین تفسیر توسط دانشمند اسلامی وشیعی دراین زمینه تلاش های قابل توجهی شده است.).

حضرت آیت الله حاج سید کمال فقیه ایمانی رئیس وموسس عالیقدر مرکز علمی وتحقیقی امیرالمومنین علی (ع) موقعیت مذکور را به اطلاع مراجع تقلید ؛ علما و مراکزتحقیق ذیربط رسانیدند ودرنتیجه دوازده نفر که ترکیبی از متخصصین ذیربط وازملیتهای مختلف و دارای سابقه علمی متفاوت مخصوصا از نظر دانستن زبان انگلیسی ومعارف اسلامی بودند گروه وهیئت علمی تشکیل دادند.

این جمع در اولین نشست خود که در روزیکشنبه، ۱۷ شهریور ۱۳۷۰ (1370/06/17) ؛ یعنی مصادف با یکشنبه 28 صفرسال 1412 هجری قمری (1412/02/28) و میلادی

Sunday, September 8, 1991 (1991-09-08) تشکیل شد وبه این نتیجه رسیدند که تفسیری که می خواهند به زبان انگلیسی ترجمه کنند سالهای زیادی بطول می انجامد .

لازم به توضیح است که برای ترجمه تفسیر قرآن به زبان دیگر شما باید ملاحظات زیادی را در نظرداشته باشید که خودش یک علم است وگوشه ائی از آن را دراینجا خدمتتان می آورم.

معیارزبانشناسی جهانی

درخاطردارم چند جلسه ای (دهه 1390هجری شمسی) باحضرت آیت الله مرتضی جوادی آملی برای نشروآثارعلامه عبدالله جوادی آملی استاد کم نظیرم درسطح جهان داشتیم آنجا به تفصیل گفتم برای نشرآثارمعظم له باید سه مرحله کارصورت گیرد:

اول: آثارمعظم له به زبان وادبیات ساده وعمومی و درعین حال عمیق فارسی تبدیل گردد.( وضعیت فعلی آن داخلی وتخصصی است وپرازاصطلاح ولغات مشکل).

دوم : بعدازآنکه متن عمومی تهیه گردید تبدیل به زبان وفرهنگ وادبیات جهانی گردد.

سوم : به زبانهای دیگردنیا مثل انگلیسی و آلمانی وفرانسه و .....تبدیل گردد.

و زمانی که گروه علمی تفسیرنور میخواستند تفسیرنمونه رابه زبان انگلیسی دراصفهان ترجمه کنند دچار همین بحران ترجمه تفسیری گردیدند.

تعداد شش نفرازاساتید دور هم جمع شدند ووقتی دیدند چقدرتبدیل کردن متن تفسیرنمونه به زبان انگلیسی کارمشکلی است ازآن انصراف دادند. بعضی در همان جلسات ابتدائی و بعضی در چند ماه بعد ؛ و فقط یکنفرکاررا ادامه داد که دکترسید عباس صدرعاملی بود. با دکترصدردرباره تبدیل متن تفسیرنمونه که به زبان فارسی وعربی (آیات وروایات) است بیش ازصدها ساعت جلسه داشتیم که خلاصه آن چنین است:

اگریک سخنران درسطح عموم جامعه مسلمین بگوید: مردم مسلمان من امروز می خواهم درباره نمازمسافر سخن بگویم تمام افرادیکه مخاطب این سخنران هستند فایلی درذهن آنها بازمی شود که حدود پنجاه صفحه می باشد ؛ به این شکل مخاطب می فهمد نماز یعنی یکی ازدستورات و واجبات الهی و17رکعت است . حمد وسوره و رکوع وسجده وتشهد وقیام وتکبیره الاحرام دارد ومعنی ومفهوم هرکدام ازاینها را درحد معلومات خود درک می کند یعنی با فرهنگ نمازوتعریف وتبیین آن آشنائی دارد حال میخواهد براندوخته واطلاعات خود اضافه کند درباره نمازمسافرهم مطالبی یاد بگیرد.

اگرشخص مخاطب خودش دانش آموخته علوم اسلامی باشد بیش ازصد صفحه ویا دویست صفحه اطلاعات دارد وهمینطورتا یک مجتهد ومرجع تقلید.

حال اگرشما خواستید کلمه صلوه درقرآن را درتفسیربرای مخاطب انگلیسی زبان ترجمه کنید چه می کنید؟ مخاطب شما چقدردرک مفهومی ومعنائی ازصلوه دارد ؟ وهمینطوراست هزاران لغت دیگردرقرآن وتفسیرآن که هزاران صفحه درخودش تفسیردارد.

مثال لغت وکلمه صلوه مثال ساده بود اگرخواستیم لغت جن؛ شیطان؛ ملائکه؛ بهشت؛ جهنم؛ قیامت؛صراط؛ توحید و....امثال اینها رابرای مخاطب جهانی وانگلیسی زبان ترجمه وتفسیرکنیم چقدرکارمشکلی است. اینها هرکدام تفسیر بسیارمفصل وعمیقی دارد ودرهرکدام نظریات واندیشه های تفسیری متفاوتی است.

این بود که درباره تبدیل متن تفسیرنمونه به زبان انگلیسی صدها ساعت با دکترصدر عاملی صحبت وبحث می کردیم که برای هردوی خود ماجالب بود.

اشکال مهم دیگری که درمیان است اختلاف دیدگاههاست در موضوعات گوناگون دینی واسلامی وقرآنی مثلادرباره خلقت آدم وحوا وفرزندان آن شش نظریه است ویا درباره عالم ذرهفت نظریه.

کسیکه میخواهد متن فارسی را ترجمه و تفسیرکند برای دیگران آیا همه راترجمه کند یا گزینش کند.

واشکال دیگراینکه خود ترجمه کننده چقدراین مفاهیم رادرست درک میکند که بخواهد آنها رابه زبان دیگری ترجمه کند. یعنی مرتجم خودش باید تاحدی متخصص علوم قرآنی وتفسیرباشد.

واشکال دیگراینکه مخاطب انگلیسی زبان ما درسطوح مختلف برداشتهائی ازمفاهیم فوق مثل توحید دارند ؛ ماچگونه تفسیرکنیم که برای آنها گویا باشد زیرا بسیاری ازموارد یا اشتراک لفظی پیش می آید یا اشتراک معنوی وغیره.

ودست آخراینکه ترجمه متن تفسیرنمونه چون به زبان فارسی است ودارای ادبیات پرازاصطلاحات وکنایه ها وکلمات فصاحت وبلاغت که تبدیل آن به زبان انگلیسی کارسنگین وطاقت فرسائی است. اینها گوشه ای اززوایای تبدیل تفسیر قرآن به زبانهای دیگراست.

اینجاست که شما متوجه سختی کارتبلیغ و و فعالیت علمی درسطح جهان بخصوص غرب خواهید شد.

3-بنا برمطالب فوق پدید آمدن تفسیرنورنه تنها به داشتن مهارت درزبان انگلیسی نیاز دارد بلکه لازمه آن دانستن زبان عربی؛ فارسی ؛ علوم ومعارف اسلامی نیز می باشد زیرا تفسیر کوششی است برتحلیل وتشریح معانی آیات قرآن کریم پس شخص مترجم بایستی از نظر علمی حداقل از هر علمی بهره ای داشته باشد وهمینطور ازعلومی که بشربا آن سر وکار دارد ودر رابطه با تفسیربه او مربوط می شود اطلاعاتی بداند زیرا قرآن جامع کمالات وفضائل است.

باید مترجم به ساختاردستوری ؛ آوائی وصنایع بدیع دو زبان وفرهنگ عربی وانگلیسی که دو زبان متفاوتی است تسلط کافی داشته باشد. بنابر این وقتیکه یک کلمه عربی از قرآن در متن انگلیسی آمده است که آن کلمه یا کلمات با الفبای فونتیک بین المللی و در بین علامت مربوط به خود یعنی دو خط موازی مایل / / نشان داده شده است تا تمام کتاب حتی الامکان مکتوب با حروف لاتین باشد.(غیراز نص آیات قرآن کریم) وازحروف الفبائی عربی که خواننده گان احتمالا با آن آشنائی ندارند استفاده نشود.

برای سهولت امر جدولی از این حروف فونتیک ومعادل حروف عربی آنها از نظرآوائی ونوشتاری درصفحات اول کتاب ارائه شده است تا خواننده گان انگلیسی زبان بتوانند کلمات عربی را با تجوید صحیح قرآنی قرائت کنند.

4- برای اینکه فعلا پاسخ مثبت به مطالعه مکرر این عاشقان راه حق داده شده باشد ؛ گروه تصمیم گرفتند تفسیر جزء آخرقرآن بعنوان نمونه ترجمه ومنتشر شود وپس از دریافت انتقادات و پیشنهادات سازنده خواننده گان نکته سنج ؛ ترجمه وتفسیر تمام قرآن ازابتدای سوره حمد شروع شود و ترجمه وتفسیر کامل از قرآن مجید بوجود آید. بنابر این به نظر رسید بهترباشد این نمونه با عنوان " نورالقرآن فی تفسیرالقرآن" از سوره انسان که در اواخر جزء بیست ونهم قرآن قرار دارد شروع شود. چون قرآن کتاب ودفترراهنمای انسان است وبرای اصلاح انسان ها نازل شده است واین سوره در خصوص انسان وخلقت او از(نطفه امشاج) سخن می گوید ؛ انسانی که می تواند بالاترین درجات پیشرفت را که هیچ مخلوق دیگری نمی تواند به آن نقطه اوج برسد کسب نماید.

5-همانطورکه گفته شد درابتدای شروع کار یعنی درزمانی که عملا میدان ترجمه تفسیرقرآن آغاز شد ؛ تعداد اشخاص حاضر درصحنه به دو نفر که عبارت بودند از مترجم

(بر گرداننده، مترجم، دیلماج، ترجمان، پچواک گر؛ یا traslator, interpreter, dragoman, translator ) جناب استاد سید عباس صدر عاملی و ویراستارتقلیل یافت.این دو کار را ادامه دادند تا توانستند ترجمه جزء آخرقرآن را به پایان برسانند وآن را دردوجلد تقدیم حق جویان جهان نمایند.

حضرت آیت الله سید کمال فقیه ایمانی می فرمودند : یکی از دلایلی که ازجزء آخر قرآن شروع کردیم این بود که اگردرسطح جهان کسی تفسیرقرآن به زبان انگلیسی را شروع کرده با انعکاس تفسیر ما درسطح جهان با آنها مرتبط می شویم وموازی کاری صورت نمی گیرد.

ولی آن زمان روشن شد که تفسیربا معیارهای مکتب اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین و مطابق مذهب شیعه امامیه واثنی عشر کاری صورت نگرفته است. و همینگونه مسلمانان دیگرمذاهب اسلامی تفسیری به زبان انگلیسی درآن زمان نشر نداده بودند.

بحمدالله با نشر این دو جلد کتاب تفسیر نور علاوه بر دریافت صدها تحسین وتشویقات بی حساب وفوق العاده ای که از طرف خواننده گان ارجمند ازنقاط مختلف جهان ارسال گردید؛ وهزاران نامه از محتوای این دوجلد تفسیرارائه وارسال گردید که نشان ازعلاقه وافرودقت عجیب داشت.

این دوجلد تفسیر درایران به عنوان بهترین ترجمه کتاب به ترتیب درسال 1374 هجری شمسی و مجدد درسال 1375 هجری شمسی انتخاب گردید.

براساس گواهی برخی شاهدین عینی ونامه های متعدد رسیده ازدانشگاههای مختلف ومراکرعلمی ومذهبی جهان تا آن زمان این کتابها بدیع ترین ؛ منحصرترین وبرجسته ترین اثرپیشگام در نوع خود بوده است که از طرف اهل فن ومتخصص بعنوان کتابهای مرجع قابل قبول اسلامی مبتنی برعقاید و نقطه نظرهای اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین محسوب گردیده است.

علاوه براین ؛ کتابها ی تفسیردربعضی از دانشگاه ها وحوزه های علمیه درکشورهای شرقی وغربی و حتی درانگلستان به عنوان کتاب درسی جهت تدریس متون تخصصی به زبان انگلیسی برگزیده شده اند.

6-استاد عالیقدرصدرعاملی درترجمه این تفسیر با مشکلات بزرگی از نظر علمی روبرو بوده است که بخوبی از عهده آن برآمده است واین توفیق بزرگی است که برای کمتر مترجم قرآن حاصل شده است.

مترجم این تفسیرسعی وتلاش خود را به کارداشته تا نظریات ونتیجه گیری های شخصی خود را درتعبیرات وتفسیرهای متن کتاب که عموما بافراست وهوش سرشارکامل تدوین شده است ؛ وباید هم باشد ؛ دخالت ندهد.

استاد با استعانت از پروردگار قادر متعال نهایت سعی خود را به کار بست واز تمام معلومات وتجارب خود که دراختیار داشت در خدمت به قرآن وتفسیرآن استفاده کرده است که انشاء الله مورد قبول حضرت خداوند تبارک وتعالی قرارگیرد.

طبیعت این نوع تلاشها آنست که درحین ترجمه بنا به علل مختلف خود بخود مشکلاتی درپیش رو قرار می گیرد . مثلا طبیعت فرهنگ و ادبیات زبان عربی وفرهنگ وادبیات انگلیسی آنچنان با هم دیگر تفاوت دارند که گاهی بعضی از کلمات مثل "ترک اولی" یا "امر بین الامرین" در حوزه کلام و موضوع جبر وتفویض غیر ممکن است به انگلیسی ترجمه شود زیرا این مفهوم اصولا در زبان انگلیسی وجود ندارد. یا معنی بعضی از واژه ها مثل " سجده" در دو زبان با هم دیگر بسیار متفاوت است ومعنی ومفهوم متفاوت بهمراه پیدا می کند . در اینگونه موارد استاد ازبین کلماتی که مفسرین و لغت شناسان اولیه استفاده کرده اند مناسبترین را انتخاب کرد ه اند ؛ ویا از عقاید ونظریات نویسنده گان جدید که برتریهای واضح ومدلل درتعابیرشان وجود داشت واز از هرگونه غرض و نیت سوئی به دور بود وبا منابع تفسیری که در ترجمه مطالب ازآنها استفاده شده است تناسب وهمخوانی داشته بهره گرفته اند. البته شرح وتوضیح برای باز کردن معنی کلمات همیشه مفید بوده است واستاد هم از این پدیده استفاده کرده اند.

7-دربعضی ازموارد درمتن تفسیر یک آیه یا چند آیه ازقرآن ازسوره های دیگر بعنوان شاهد یا تائید وتقویت نظریه پردازی درخصوص آیه مورد بحث و تفسیر ذکر شده است. نص این آیه یا آیات شاهد وهمچنین احادیث وروایات منقول از پیامبراکرم(ص) ومعصومین اهل بیت صلوات الله علیهم اجمعین در متن انگلیسی با حروف برجسته چاپ شده است تا با یک نگاه در متن نور از پرتو نور متمایز ومشخص شود.

دراینگونه موارد از ترجمه قرآنهای معتبر که صورت اسامی آنها درآخرکتاب آمده است انتخاب شده است که طبعا این مجموعه آیات پس از پایان یافتن ترجمه تفسیر کل قرآن بصورت ترجمه هائی که مترجم از همه آیات قرآن ارائه شده است تبدیل یا تعدیل می شود.

8- استاد صدرعاملی خودشان بدون هرگونه اغراق و مبالغه ای داستانهای واقعی ومعنوی که برایشان دراین مجاهدت علمی وتفسیری اتفاق افتاده است نقل می نمایند که خوب است دراینجا به نمونه ای ازآن اشاره شود:

" مترجم این تفسیر داستانهای واقعی وجالبی برای گفتن دارد تا حکایت کند که چگونه وسائل ومقدمات ترجمه این تفسیر از جانب پروردگارمدبر فراهم شد. والحمد لله او به جانب این امر بزرگ هدایت شد. دراینجا بیمورد نیست چند کلمه ای دراین رابطه ذکرشود وحمل بر مداهنه وخود ستائی نخواهد بود وهرگزچنین نیست وفقط برای روشن شدن مطلب و تنها به منظور جلب توجه خواننده گان محترم به یک نمونه زنده رحمت واسعه پروردگاراشاره می شود. به این صورت که چگونه مشیت الهی درتعیین خط مشی انسان دخالت دارد واینکه چگونه امور بصورت غیر منتظره وخودکار به این جهت جهش می کند ؛ درحالیکه ظاهر امر هم طبیعی به نظر می رسد ؛ (قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ ) آیه 50 سوره طه یعنی : گفت {موسی}: «پروردگار ما همان کسی است که به هر موجودی، آنچه را لازمه آفرینش او بوده داده؛ سپس هدایت کرده است!».

شبی نویسنده این سطور(یا مترجم تفسیر) در رویائی ؛ که خود خواب هم یک الهام مرموز است ؛ مشاهده می کند که قرآن مجید درجایگاهی رفیع ومقامی منیع برفراز جمعیتی کثیر مفتوح است درحالیکه او نیز یکی از حاضرین وناظرین بر امر می باشد که نام و نام خانوادگی خود را درمیان صفحه طرف راست قرآن دروسط سطر؛ با خط جلی ؛ درست وخوانا نظاره می کند. این خواب بصورت مسلم خواب صادقی بود ولی درآن موقع برای او معنی روشنی نداشت ؛ تا اینکه تقریبا چهارسال بعد ؛ در خلال ترجمه تفسیر آیات 11 تا 16 سوره عبس ؛ هم به معنی آن رویای صادقه رسید و هم علت تغییرات اتفاقی که درمسیر زندگیش بعد از حدود 20 سال عهده داری مسئولیت علمی موسسه پردرآمد زبان را داشت رخ داد ؛ واقف شد. الحمد لله آنچه قرآن می گوید همیشه صحیح وصادق است (وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ) آیه 30 سوره انسان یعنی : و شما (کافران، راه حق را) نمی‌خواهید مگر خدای بخواهد (و به قهر شما را به این راه بدارد)، که البته خدا دانا و به صلاح بندگان آگاه است.

با ترتیب هائی که خداوند رئوف مقدر کرد ؛ نگارنده (مرتجم تفسیر) تقریبا از تمام درآمدهای مادی این دنیای زودگذر آزاد وبسوی ثوابهای کاملا پاک ومعنوی مسلم اخروی که از طرف پروردگار عالم بصورت ابدی اعطاء می شود انشاء الله رهنمون گردید.

هنگامیکه او به ترجمه قرآن مجید اقدام نمود وعملا به این اقیانوس نورالهی قدم نهاد دریافت که همه این توفیقات توسط پروردگار منان ازقبل برنامه ریزی و به او اعطاء شده بوده است لذا تمام این امور مستقیم از جانب حق است واین همان اراده رحیمانه او بود که طرح همه چیز با لطف او تعیین شد وباران رحمتش بصورت توانائی وبصیرت انجام این کار الهی بر او بارید واو را به این نقطه از مسیر راه هدایت کرد. اوملتمسانه از درگاه کرمش در خواست می کند که او را در همه حال کمک وراهنمائی کند تا با موفقیت این امر عظیم را به پایان برساند آنچنانکه درپیشگاه کبریائیش مقبول افتد" (پایان مطالب استاد صدرعاملی).

9-بحمدالله از روز شروع تفسیر (نورالقرآن فی تفسیرالقرآن) یعنی سال 1370 هجری شمسی تا کنون (1377 هجری شمسی ) چهارجلد آن چاپ گردیده است ؛ وجلد پنجم آن آماده چاپ است که انشاء الله بزودیهای زود چاپ ومنتشر گردد.

استاد صدرعاملی درآخرین کلام مقدمه جلد اول می نویسد:

" درخاتمه ازدرگاه خداوند قادرمتعال مسئلت می شود که آنچنان طول عمر وتوانائی کافی به مترجم مرحمت نماید که بتواند این امر عظیم را با تائیدات کریمانه وقبولی خودش با موفقیت به پایان برساند واراده فرماید که این کتاب تا حد امکان وحتی بمقدار کمی هم که باشد در راستای فلاح ورستگاری ما موثرواقع شود."

10- درپایان باید دوباره تاکید کنم این گزارشی که در اینجا آورده شد وتقدیم خواننده گان شد گزارش ناقصی است وباید هم درباره موسس وهم مولف محترم وهم درباره کسانیکه دراین راه سعی وتلاش زیادی کرده اند گزارش کامل وجامعی جمع آوری ونشریابد.

دراینجا جا دارد از همه عزیزانی که درچاپ ونشراین اثربخصوص حضرت حجت الاسلام والمسلمین سید محمد رضا فقیه ایمانی فرزند حضرت آیت الله سید کمال فقیه ایمانی وکارکنان کتابخانه ومرکزتحقیقات امیرالمومنین علی (ع) که درچاپ ونشرآن درسراسر جهان زحماتی بسیاری متحمل شده اند تقدیر وتشکرکرد.

امید است این شروعی باشد برای همه پژوهشگران حوزه قرآن وتاریخ وفرهنگ این مرزوبوم واین دیانت وپایبندی به وحدانیت واحدیت الهی . اجرهم مقبول و سعیهم مشکور.

نور القرآن فی تفسیر القرآن (مجلد 1-12) به زبان روسی

تفسیر" نورالقرآن فی تفسیر القرآن" با استفاده از هشت منبع تفسیری به زبان فارسی و با استفاده از منابع روایی شیعه و اهل سنت تدوین شده است. اين تفسير زير نظر آيت الله فقيه ايماني تهيه گرديده و به زبان روسیه نیز ترجمه گردید.

ترجمه تفسیر نورالقرآن فی تفسیر القرآن، نخستین تفسیر ترتیبی کامل قرآن کریم به زبان روسی است که با همکاری مؤسسه تحقیقاتی امیر المؤمنین (ع) اصفهان، به انجام رسیده است. این دوره با همکاری گروهی از مترجمان متخصص در شهر سنت پترزبورگ به زبان روسی ترجمه شده است. در حال حاضر، تفسير نور القرآن تنها تفسير مفصل ترتيبي به زبان روسي است و مورد استقبال علاقمندان روس و مسلمانان واقع شده است.

مجلدات مختلف اين تفسير با مشارکت انتشارات شرق‌شناسي سن‌پترزبورگ و موسسه انتشاراتي صدرا در مسکو منتشر گرديده است.

قابل ذکر است که ترتیب مجلدات ترجمه روسی، مطابق با تعداد مجلدات انگلیسی یا فارسی این تفسیر نیست. با توجه به تفاوت فونت و صفحه‌بندی، حدود دو مجلد انگلیسی در یک مجلد روسی منتشر گردیده است. ذیلا مشخصات نخستین نشر مجلدات دوازده ‌گانه کامل تفسیر آمده است.

چاپ‌ روسی

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج1)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 445ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج2)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 444ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج3)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، پیترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 445ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج4)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 444ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج5)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 412ص

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج6)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 44ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج7)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 428ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج8)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2008، 396ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج9)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2012، 446ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج10)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، مسکو: ایستوک، 2011، ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج11)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ،2014، 382ص؛

فقیه ایمانی، سید کمال؛ نور القرآن فی تفسیر القرآن (ج12)، ویراستاری علمی: ناظم زینال‌اف، بنیاد مطالعات اسلامی روسیه، سن‌پترزبورگ: شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ، 2015، 446ص.

(منبع سایت: اسلامیک ‌دیتا ؛ این سایت مرجعی برای معرفی اسلام‌شناسان، مراکز علمی ـ پژوهشی و آثار اسلامی (کتاب، مقاله و پایان نامه) منتشره در روسیه، به پژوهشگران ایرانی و نیز معرفی اشخاص و مراکز و نیز آثار شاخص و ممتاز و شایسته توجه ایرانی به مخاطبان روس‌زبان است؛ در حقیقت این سایت نه تنها یک پایگاه داده محسوب می‌شود بلکه پل ارتباطی پژوهشگران و اسلام‌شناسان ایران و روسیه نیز به شمار می‌رود.).